به گزارش پایگاه خبری «عصر ساختمان» به نقل از ایسنا، شهرستان زیبا و تاریخی نطنز دارای بیش از 1800 اثر تاریخی ثبت شده و ثبت نشده و همچنین آداب و رسوم و مراسم‌های مختلف، شهرستانی زیبا و کهن در دل تاریخ ایران زمین است.

آب و هوای کوهستانی، معتدل و همچنین بیابانی، وجود رشته کوه و قله کرکس نطنز با ارتفاع 3895 متر از سطح دریا و دارا بودن تپه‌های شنی در شمال این شهرستان، نطنز را بین همه شهرستان‌های استان و کشور متمایز کرده است.

یکی از موضوعاتی که همچون نگینی در انگشتر زیبای نطنز می‌درخشد، آثار و ابنیه تاریخی و زیبای این شهر است که تاریخ کهن این مرز و بوم را با خود به همراه دارد و نشان از قدمت دیرینه این منطقه است.

تپه‌های 7000 ساله سیاه بوم اریسمان که مهد ذوب فلز در جهان شناخته می‌شود، مسجد جامع نطنز، مجموعه تاریخی افوشته نطنز، آتشکده ساسانی، روستای تاریخی و سرخ ابیانه، خانه محقق الدوله و خانه رهگشای بادرود و ... آثار تاریخی شگرف و زیبای شهرستان نطنز هستند.

یکی از این آثار تاریخی زیبا و منحصر به فرد، مجموعه مسجد جامع نطنز است که شامل، مسجد، بقعه شیخ عبدالصمد نطنزی و خانقاه زیبا است که تاریخ کهنی را با خود به دنبال دارد.

به استثنای شبستان گنبد دار که از بناهای دوره دیلمی است و قدمتی بیش از 1000 سال دارد، بقیه مربوط به دوره ایلخانان مغول است که در فاصله سال‌های 704 تا 725 هجری قمری بنا گردیده و قدمتی بیش از 730 سال دارد.

پیرامون موقعیت مسجد باید گفت که از سمت شمال و مشرق و جنوب محدود است به کوچه باریکی که چون به ورودی بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه می‌رسد، وسعت یافته و مبدل به میدان کوچکی می‌شود.

مسجد سه ورودی دارد که یک ورودی جنوبی و دو ورودی شمالی هستند که ورودی‌های سمت شمال هم‌سطح حیاط هستند، ولی ورودی جنوبی دهلیزی است که با 12 پله بلند به کف راهرو مسجد می‌رسد.

وقتی داخل راهرو باشید، سازه قرار گرفته در پشت اولین درِ چوبی سمت راست، بنای اصلی و قدیمی‌تر مسجد جامع نطنز است که متعلق به دوره دیلمی و به قرن چهارم هجری قمری بر می‌گردد.

محراب این بخش دارای کاشی‌های فاخر و زیبای زرین فام بوده که متأسفانه زمان قاجاریه سرقت شده و در حال حاضر در موزه "لوور" فرانسه نگه‌داری می‌شود .در قسمت شمال بخش 1040 ساله بنا، بخش 720 ساله و زمان ایلخانی قرار دارد که دارای چهار ایوان است که به سبک مساجد چهار ایوانی در کشور ساخته شده است.

در کتیبه ایوان شمالی مسجد جامع نطنز، به خط ثلث سفید بر زمینه آبی آیات 9 و 10 سوره جمعه و آیه 114 سوره هود در زمان صفویه به خط امامی اصفهانی نقاشی شده و دنباله کتیبه به عبارات "قال النبی صلی الله علیه و آله یا علی الائمه بعدی اثنی عشر اولهم انت و آخرهم القائم الذی یفتح الله علی یدیه مشارق الارض و مغاربها قال من کان القرآن حدیثه و المسجد بیت نبی الله له بیتاً فی الجنته کتبه محمد رضا الامامی" ختم می‌شود.

کتیبه گچ‌بری هلال داخل ایوان شمالی شامل آیه 18 و 19 سوره توبه است و قسمت آخر کتیبه به تاریخ سبع و سبعمائه یا همان 707 هجری قمری ختم می‌شود.

در قسمت فوقانی یکی از ورودی‌های ایوان شمالی که این ایوان را به ساختمان‌های مجاور آن اتصال می‌دهد به خط نستعلیق سفید بر زمینه قهوه‌ای گچ بری نوشته شده است‌، یکی دیگر از زیباترین اثر این مجموعه تاریخی زیبا، مناره بلند و استوار این مسجد است که بعد از گذشت 720 سال از ساخت آن، همچنان محکم استوار ایستاده و خودنمایی می‌کند.

مناره بلند و زیبای مسجد به واسطه سبک جالب و تزئینات کاشی‌کاری به ویژه کتیبه‌ پهن و فیروزه‌ای ساقه‌ آن بسی ارزشمند و قابل توجه است.

این مناره به ارتفاع 37.20 متر تا سطح بام، محیط 12 متر و 80 سانتی‌متر و دارای 118 پله مارپیچی است که مابین سردرِ مسجد و سردرخانقاه بنا شده است.

در فضایی گود در میان حیاط، با عبور از چند پله به جوی آبی می‌رسیم که این جوی از قناتی واقع در زیر مسجد منشعب شده که در گذشته‌های دور، علاوه بر استفاده نمازگزاران، آب شرب ساکنین پیرامون مسجد را هم تأمین می‌کرده است.

بر اساس اسناد به دست آمده آب این قنات 2000 سال است که جریان دارد و هم‌چنان به حیات خود ادامه می‌دهد. بخش دیگر بنای زیبای مسجد جامع نطنز، آرمگاه عارف و عالم ربانی قرن هفتم هجری قمری، شیخ نورالدین عبد الصمد نطنزی است که از نظر معماری و گچ‌بری دوره ایلخانی، سرآمد و منحصر به فرد است.

گنبد این بقعه هرمی شکل و هشت‌ضلعی است و بر اساس لوحه‌ای در بقعه شیخ عبدالصمد، ساخت این بقعه به اسماعیل بنای اصفهانی نسبت داده شده‌ است .بر ضریح چوبی روی آرامگاه شیخ عبدالصمد نیز کتیبه‌ای به خط ثلث به چشم می‌خورد که عبارت، عمل استاد حسین بن استاد اسماعیل سرشگی النطنزی فی تاریخ نه اربع و سنین و الف سنه 1064 کتیبه عبداللطیف حکاکی شده است.

بر لوح سنگی روی قبر شیخ عبارت هذا الغفور الرحیم الرحمن اللهم صل علی النبی و الولی و الحسن و الحسین و العباد و الباقر و الصادق و الجعفر و الکاظم الموسی و الرضا و التقی و النقی و العسگری و الحجته القائم محمدالمهدی الغازی صاحب الزمان(عج)،  همت مصروف داشت عصمت پناه صالحه خدیجه سلطان بنت شمس طلا در سنه 1045 و این اثر خیر از او باقی ماند، نوشته شده است.

زیباترین بخش مجموعه مسجد را سردری با پوشش کاشی دارای نقوش و طرح‌های گوناگون به نام سردر خانقاه تشکیل می‌دهد و چنین به نظر می‌رسد که پس از ساختن مسجد به سال 704 و آرامگاه شیخ عبدالصمد به سال 707 کار بنایی را ادامه داده و به ساختن خانقاهی پرداخته اند.

متأسفانه جز درگاه یا سردری که به ساختمان مسجد اتصال دارد اثر دیگری از آن به جای نمانده است و این سردر از آجر ساخته شده و در بعضی قسمت‌ها کاشی با لعاب فیروزه و لاجورد به کار برده‌اند.بخش پایانی کتیبه به مرور زمان ریختگی پیدا کرده بود و بعد از کلمه سنه فقط سرِ حرف "سـ" دیده می‌شود ولی در تعمیرات چند سال قبل این کتیبه نیز مرمت و اکنون عبارت سنه سته و عشر و سبعمائه  716 در آن خوانده می‌شود.

بیش از 30 هزار نفر از مسجد جامع نطنز بازدید کردند

در همین زمینه، حسین یزدانمهر سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نطنز، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: در سال جاری بیش از 30 هزار نفر از مجموعه مسجد جامع نطنز و محوطه زیبای پیرامونی آن بازدید کردند.

وی افزود: این میزان نسبت به سال گذشته رشد قابل قبولی را داشته است که امیدواریم با معرفی هرچه بیشتر و بهتر این بنای زیبا، سال آینده هم گردشگران بیشتری برای بازدید به این مکان تاریخی بیایند.

سرپرست میراث فرهنگی نطنز گفت: در سال جاری تا به امروز حدود 7 هزار و 500 نفر از گردشگران خارجی از مجموعه مسجد جامع نطنز بازدید کرده‌اند که در کل سال گذشته این آمار 7 هزار و 200 نفر بوده است.

وی تصریح کرد: این بنای تاریخی و دیگر بناهای شهرستان نطنز، آماده پذیرایی از میهمانان نوروزی و گردشگران داخلی و خارجی است.

این مجموعه با شکوه به شماره 188 در تاریخ 18 تیر 1311 شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.