به گزارش پایگاه خبری «عصر ساختمان»، اینها بخشی از صحبت‌های محمد خاوریان، یکی از 5 معمار تاثیرگذار خاورمیانه در سال 2017 به انتخاب مجله آرشیتکت  با خبرنگار ساختمان‌فردا است که  مشروح آن را  می‌خوانید:

مهندس خاوریان برای ورود به مباحث در ابتدا اندکی از سوابق معماری خود بفرمایید.
من فارغ‌التحصیل دانشگاه هنر در مقطع کارشناسی ارشد معماری هستم و در مجموع تا سال 1390  به مدت 8 سال در دفاتر معتبر و سرشناس به عنوان طراح همکاری داشته و بعد از این تجربه به دلیل دغدغه فکری که در این زمینه داشتم، به فکر تاسیس دفتر شخصی افتادم که بتوانم به صورت مستقل در زمینه معماری و تحقیق در این زمینه تجربه‌های متفاوتی داشته باشم و در سال 1391 به صورت مستقل شروع به کار کردم. استراتژی ما به عنوان یک دفترجوان بر این بود که درمسابقات مختلف به صورت مداوم شرکت کرده و از نتایج مسابقات در کارهایی که به ما رجوع می‌شد، استفاده کنیم. خوشبختانه تجربیات مادر زمینه مسابقه عموما با نتیجه همراه بود و رتبه‌های مختلفی در این زمینه در این چند سال کسب کردیم، که از جمله آن می‌توان به رتبه اول مسابقه معماری و معماری داخلی ایران 1396، مدال نقره مسابقه بین‌المللی آسیا، کاندیدای معمار جوان سال 2017، فینالیست جایزه معمار سال 1395 و رتبه اول مسابقه طراحی ساختمان اداری هلال ایرانیان، رتبه دوم مسابقه دفتر مرکزی شیشه قزوین در تهران، رتبه سوم در بینال معماری ایران برای طراحی مدرسه ده نو جیرفت و برگزیده مسابقات متعدد ازجمله ایستگاه دانشگاه مترو تبریز، دفتر نظام مهندسی البرز و دفتر مرکزی شرکت مدیریت طرح‌های صنعتی ایران شدیم و همزمان در زمینه طراحی کارهای متعدد اجرایی در مقیاس‌های متفاوت تجاری، اداری، مسکونی و تحقیقات در این زمینه مشغولیم.

سال 96 برای معماری و معماران ایرانی سال موفقی در عرصه بین‌الملل بود، در این بین شما به عنوان یکی از 5 معمار ایرانی تاثیرگذار خاورمیانه در سال 2017 از دید مجله آرشیتکت حضور داشتید، این موضوع را چگونه تحلیل می‌کنید؟
در این لیست به طور قطع جای خیلی از معماران ایرانی خالی بود و فکر می‌کنم نسل جوان‌تر معماران ایرانی درحال رشد برای رسیدن به جایگاه بین‌المللی هستند و ما هم به عنوان یک دفتر معماری جوان مورد توجه این مجله قرار گرفتیم. دلیلی که این انتخاب صورت گرفت، نوع زاویه نگاه به معماری بود که موضوع بومیت و جغرافیا در آثاری که مورد ارزیابی قرار گرفت برای این انتخاب‌کنندگان بسیار پررنگ بود. قبل از این هم با ما مصاحبه‌های متعددی در این زمینه داشتند و نوع کار و تحقیقاتی که ما در زمینه معماری می‌کردیم، برایشان جذاب بود. به هرحال مسئله ما همیشه به عنوان معمار این بوده که کاری که می‌کنیم منطبق بر فرهنگ و جغرافیای موجود ما باشد و در این زمینه هنوز در حال تجربه هستیم و مدام به این مسئله فکر می‌کنیم. این اتفاق به‌ندرت در ایران اتفاق می‌افتد که جوانان معمار مورد تشویق قرار بگیرند و فکر‌ می‌کنم با بها دادن به جوان‌ترهاوفکرهای نو که به‌نظر من کم هم نداریم، می‌توانیم معماری ایران را به دیگر کشورها بیشتر معرفی کنیم و در این زمینه جایگاه خوبی در جهان داشته باشیم.
در آثار مختلفی که از محمد خاوریان می‌بینیم باید دنبال چه فلسفه‌ای از معماری باشیم؟
مهم‌ترین چیزی که ما و همکارانمان در کارها دنبال می‌کنیم، تعریف مسئله و پیدا کردن یک پاسخ بومی و منطقه‌ای با توجه به پتانسیل‌های درونی و تاثیرگذار ‌روی بافت‌های همجوار و شاید به نوعی منطقه‌های اطراف آن است که خودش به‌وجود‌آورنده و زاینده اتفاق‌های اطرافش در آینده باشد. در کل ما به معماری به عنوان یک محصول نگاه نمی‌کنیم و سعی می‌کنیم محصولی که به‌وجود می‌آید، فقط یک جسم صرف نباشد و به نوعی لایه‌های مختلفی از گذشته و حتی آینده فضا و اتفاق‌های آن را که مطالعه کرده‌ایم در لایه‌ای از معماری آن قرار دهیم و یک راه‌حل منحصربه‌فرد برای موضوع و آن پروژه در نظر بگیریم. معماری اصولا با مبحثی به نام دیزاین بسیار متفاوت است وبه طوردقیق‌تر دیزاین زیرمجموعه‌ای از معماری است. ما در کارها بیشتر به دنبال تعریف یک استراتژی و یا یک مسئله ‌و در نهایت مناسب‌ترین پاسخ به سوال مطرح شده هستیم.

در حال حاضر وضعیت معماری ایران را چگونه تحلیل می‌کنید؟
معماری ایران دارای دو طیف مختلف است؛ یکی معماری مبتذل، کلیشه‌ای و بی‌هویت، که متاسفانه گریبان تمام شهرهای ما را گرفته  و اکثریت محصول‌های معماری ما در همین دسته قرار می‌گیرند که به‌شدت به سلیقه عمومی آسیب رسانده و پیامدهای آنان را در شهرهایمان به وضوح می‌بینیم. اما در طرف مقابل قشری از معماران هستند که با وجود درصد بسیار اندکی از بازار معماری متعلق به این افراد است، ولی تمام سرمایه معماری ما را همین افراد تشکیل می‌دهند. معماری دسته دوم ایران در سال‌های اخیر بسیار مثبت‌تر از سال‌های پیشین است و فکر می‌کنم هر روز بر رشد آن هم اضافه شود. ما هر سال شاهد کارهای بسیار خوبی از طرف این دست معماران هستیم و نکته جالب اینکه معماران جوان‌تر هم در این بستر هنوز فضایی برای عرضه معماری‌شان به کارفرماها نیافته‌اند و تنها فضایی که این معماران را می‌شود رصد کرد، مسابقات معماری است که روز‌به‌روز بر تعداد آن اضافه می‌شود و فکر می‌کنم به‌زودی شاهد نسل جدیدی از معماران خواهیم بود که به طور قطع اتفاقات بهتری از نسل قبل‌ خود رقم خواهند زد و در نتیجه شهر‌های بهتری خواهیم داشت. ولی در این زمینه ساخته‌شدن کارهایی که به عنوان معماری خوب اتفاق می‌افتد هرچه بیشتر شود این موفقیت بیشتر هم خواهد شد و امیدوارم کارفرماها هم متوجه شوند که مراجعه به این نوع معماران در نهایت منجر به رشد ارزش افزوده سرمایه‌گذاری آنها خواهد شد زیرا با افزایش شبکه‌های مجازی و فضای باز ودسترسی آزاد مردم به اینترنت سلیقه مردمی درحال رشدکردن است. من از یک سری اتفاقات در این بازار بسیار خوشحالم چرا که می‌بینم کارفرماهایی که قبلا بنا به دلایلی معماری کلیشه‌ای را انتخاب می‌کردند، این روزها با دیددیگری به معماری نگاه می‌کنند. جدیدا بیشتر به معماران برای انجام پروژه‌های خود رجوع می‌کنند، همین طور شاهد هستیم که استفاده‌کننده نهایی وقتی ملکی را برای خرید انتخاب می‌کند، حتما انتخاب نهایی آنها همین بناهایی است که معماران خوب آن را طراحی کرده‌اند که خود این مسئله جدیدا مورد توجه کارفرماها قرار گرفته است.

در خصوص پروژه YAST KHANEH و انتخاب آن به عنوان پروژه ماه وب سایت ARCHDAILY  بیشتر به مخاطبان «ساختمان فردا» توضیح دهید.
این کار یک کار مشترک با یکی از دوستانم بود که اصالت یزدی دارد و به طور مشترک این کار را طراحی کردیم. این پروژه قبلا چندین جایزه مختلف را برنده شده است. رتبه اول مسابقه معماری و معماری داخلی ایران، فینالیست جایزه معمار و مسابقه بین‌المللی آسیا و همچنین قبلا هم این کار منتخب وب‌سایت جهانی «Architizer» قرار گرفته بود ولی بعد از آن در چند ماه بعد این کار به عنوان کار منتخب ماه وب‌سایت «archdaily»  قرار گرفت.  این بنا یک ساختمان 10ساله در بافت جدید شهری یزد بود که کارفرما اقدام به بازسازی آن کرد و درمرحله اتمام سفت‌کاری و انجام بخشی از نازک‌کاری نظر کارفرما را تامین نکرده و بازسازی آن در این مرحله به ما واگذار شد.
در بررسی اولیه ساختمان متوجه شدیم که وضعیت چیدمان کاربری‌ها به شیوه‌ای نامناسب قرار گرفته‌اند و‌ از بیرون نیز غیر یکپارچه و مانند بقیه ساختمان‌های بافت جدید شهری فاقد هویت است.
در مورد استفاده‌کنندگان ساختمان در یزد نکته جالبی توجه ما را جلب کرد که اصولا مردمی که امروزه در یزد زندگی می‌کنند، روش زندگی و ذهنیت بسیار ثابتی در گذر زمان نسبت به مسئله خانه داشته و دارند‌. این مسئله ما را بر آن داشت که نیازهای امروزه یک خانواده یزدی مانند محرمیت، حیاط اندرونی و بیرونی، فضاهای عمومی و خصوصی مجزا، آشپزخانه بسته و ... را در قالب نیازهای امروزی یک خانواده دوباره‌سازی کنیم.
داستان این پروژه این بود که ما با یک کارفرمایی همکاری می‌کردیم که علاقه شدیدی به معماری «سبک رمی» داشت و این مسئله کار ما را دشوار کرده بود. خوشبختانه وقتی ما طرح پیشنهادی خودمان را ارائه دادیم، متوجه شدیم ایشان تنها فضایی را که تجربه کرده، اینگونه فضاها بوده و ما سعی کردیم که این طرح را برایشان بیشتر توضیح دهیم و ایشان هم در نهایت پذیرفتند و کار اجرا شد، نکته مثبت این بود که بعد از اینکه اجرای این کار تمام شد مسئله مهم برگشت سرمایه که کارفرما نگرانش بود، عملا حل شد و کارفرما توانست با قیمت بسیاربالاتری نسبت به منطقه این کار را به‌فروش برساند.

در رزومه کاری شما چندین عنوان مربوط به مسابقات معتبر معماری داخلی و خارجی دیده می‌شود، مسیر موفقیت ازطریق حضور در مسابقات معتبر را برای دانشجویان و فعالان این حوزه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اصولا مسابقات بستری برای تمرین معماری است که استراتژی ما همیشه بر شرکت‌کردن در مسابقات معماری بوده که بتوانیم خودمان را مدام دراین زمینه محک بزنیم و بتوانیم به مسائلی که فکر می‌کنیم در بستر مسابقات آن را تمرین کنیم. پیشنهاد می‌کنم دانشجویان معماری این کار را حتما انجام دهند و سعی کنند که به این موضوع به عنوان برنده‌شدن نگاه نکنند. ما به مسابقه به عنوان برنده‌شدن نگاه نمی‌کنیم و کاری را که فکر می‌کنیم درست است فارق از نتیجه ادامه دهیم و اگر برنده شویم که طبیعتا خوشحال می‌شویم ولی اگر نتیجه چیزی بر خلاف این باشد، سعی می‌کنیم نقاط ضعف خود را شناسایی کرده و آن را رفع کنیم. اوایل تاسیس دفتر ما با مسابقات کار معماری را شروع کردیم و فکر می‌کنم در این زمینه دانشجویان حتما باید فعال باشند و بتوانند معماری خودشان را در این بستر محک بزنند.

در انتها اگر صحبتی باقی مانده است که محمد خاوریان ترجیح می‌دهد با مخاطبان ساختمان فردا در میان بگذارد، بفرمایید؟
از شما تشکر می‌کنم که این فضای گفت‌وگو را فراهم کردید. یک بحثی هست که همیشه ذهن مرا درگیر کرده و آن این است که ما معماران چه وظیفه‌ای در مقابل مراجعان داریم؟ مهم‌ترین آیتم در شکل‌گیری روند و نتیجه پروژه کارفرمای هر پروژه است. ما همیشه طیف‌های مختلفی از مراجعه‌کننده داریم که همیشه هم منجر به نتیجه خوب نمی‌شود. یک دسته از مراجعه‌کنندگان دلیلی که به معمار مراجعه می‌کنند، نمی‌دانند و از معمار می‌خواهند آن استایلی که مورد نظر خودشان هست را طراحی کند. همیشه این قبیل پروژه‌ها ناموفق هستند زیرا عملا معمار اختیاری در آن کار ندارد و ابزاری برای آن کارفرما شده و چیزی جز منفعت مالی نصیبش نمی‌شود. ما همیشه سعی می‌کنیم که اینطور کارها را انجام ندهیم چون این دست کارها نه‌تنها کیفیتی از معماری را به وجود نمی‌آورند بلکه در نهایت در طولانی‌مدت به ضرر کارفرما تمام می‌شوند که با هدف ما سازگار نیست. درمقابل اندک کارفرمایانی وجود دارند که این زمینه را به معمار سپرده و فقط راجع به تامین‌شدن خواسته‌هایشان گفت‌وگو می‌کنند و نتیجه آن چیزی می‌شود که هم معمار فکر می‌کند درست است و هم استفاده‌کننده. برای نمونه جدیدا در حال انجام پروژه‌ای هستیم که موضوع آن یک مجموعه اداری بزرگ مقیاس  برای یک برند معروف پوشاک ایرانی است. کارفرما درابتدا نیازهای خود را مطرح کرد و حتی نمونه‌هایی در این زمینه به ما نشان داد ولی ما در نهایت پیشنهاد خودمان را منطبق بر آن نیازها ارائه دادیم. با اینکه این طرح با طرحی که کارفرما درابتدا مد نظر داشت متفاوت بود، ولی در نهایت پیشنهاد ما را انتخاب کرد و آن پروژه اکنون در حال ساخت است و فکر می‌کنم کاری متفاوت در زمینه ساختمان اداری در ایران باشد که متفاوت از فضاهای اداری روتین بوده که ما در ایران تجربه کردیم. ما اصولا در طراحی سعی می‌کنیم  بر اساس مطالعات، پیشنهادی به کافرما ارائه دهیم که بر آن اساس ارزش افزوده مناسبی به سرمایه کارفرما اضافه کنیم و همیشه هم در این زمینه تابه‌حال خوش‌شانس بودیم که قشری از کارفرمایان روشنفکر به ما مراجعه می‌کنند. فکر می‌کنم جای خالی گفت‌وگو میان کارفرمایان و معماران هنوز در ایران احساس می‌شود و من نسبت به آینده این رابطه بسیار خوشبینم.

* گفت و گو: سیامک چهارمحالی