به گزارش پایگاه خبری «عصر ساختمان» به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخچه سدسازی در جهان به سال های دور باز می‌گردد، درست آن زمانی که انسان احساس کرد شاید در یک زمان خاص آبی برای استفاده نداشته باشد و یا اینکه نیاز دارد تا آب بیشتری در دسترس خود ببیند و از این رو به سدسازی روی آورد.
گذری بر تاریخچه سدسازی در کشور‌های مختلف جهان

سد و انواع آن

سدها معمولا همانند مانعی عمل می کنند؛ که جریان آب یا جریانات زیرزمینی را متوقف یا محدود می‌کند. مخازن و منابع آب که نه تنها سیلاب را متوقف می‌کند بلکه آب را برای فعالیت‌هایی مانند آبیاری، مصرف آب، مصارف صنعتی، آبزی پروری و کشتیرانی فراهم می‌کند.

این مطلب را از دست ندهید: نازک‌ترین سد جهان کجاست؟ + تصاویر

نیروی برق آبی اغلب در ارتباط با سد‌ها برای تولید الکتریسیته استفاده می‌شود. اما یک سد می‌تواند آب را برای ذخیره جمع کرده و در صورت لزوم بین نقاط مختلفی توزیع شود.

سد‌ها انواع مختلفی از لحاظ سازه‌ای دارند.

سد‌های قوسی
سد‌های وزنی
سد‌های قوسی-وزنی
سد‌های خاکی
سد‌های سنگریزه‌ای
سد‌های بتن غلتکی
مخازن پشت سد‌ها بر بسیاری از جنبه‌های اکولوژیکی رودخانه‌ها اثر می‌گذارد. توپوگرافی و دینامیک رودخانه‌ها بستگی به نرخ‌های گسترده‌ای از جریان دارد در حالی که رودخانه‌های پشت مخازن سد‌ها اغلب دوره‌های طولانی از یک جریان بسیار پایدار را تجربه می‌کنند.

سد‌های قدیمی اغلب نردبان مخصوص ماهی ندارند که بسیاری از ماهی‌ها را از حرکت به سمت بالا دست برای روند طبیعی زندگی باز می‌دارد و باعث معیوب شدن چرخه زاد و ولد و یا مسدود کردن مسیر مهاجرت آن‌ها می‌شود. مخازن بزرگ آب که پشت سد‌ها تشکیل شده اند در فعالیت‌های لرزه‌ای نقش دارند که به علت تغییر در بار آب یا تغییر در سطح آب است.

در ایران مخالفت‌های بسیار با سدسازی می‌شود. برخی این سد‌ها را عامل ضربه محیط زیست می‌دانند و برخی از ضرورت ایجاد سد‌ها برای ذخیره آب و استفاده از آن در مواقع کم آبی می‌گویند. برخی سد‌ها در ایران بسیار مشکل ساز شده اند. سد گتوند یکی از این سد‌ها است. یک کوه نمکی در مخزن سد وجود دارد که با آب گیری سد آب این سد به شوری گروید و ایجاد پتوی رسی بر روی آن نیز چاره ساز نشد.

تاریخچه سد سازی در دنیا
تاریخچه سد سازی در گروه کهن‌ترین و زیربنایی‌ترین فعالیت‌های مهندسی انسان قرار دارد و به دوران قبل از تاریخ مدون باز می‌گردد. به طوریکه می‌توان سد را یکی از دستاورد‌های کهن سازه‌ای انسان دانست.

مخزن سد وزنی Derwent در انگلستان (1916 میلادی)

نیاز انسان به سد و پیدایش سدسازی در زمان‌های قدیم را می‌توان در نیاز انسان به آب بیشتر دانست ، انسان‌های قدیم تا قبل از یادگیری کشاورزی، از آب فقط برای آشامیدن و بهداشت استفاده می‌کردند. با زیاد شدن جمعیت روی کره زمین و بعد از این که انسان کشاورزی یاد گرفت، مجبور شد آب و غذای بیشتری تهیه کند.

در ابتدا انسان بیشتر از زمین‌های کنار رودخانه‌ها برای کشاورزی استفاده می‌کرد. با افزایش جمعیت در نقاط مختلف کره زمین و با توجه به نیاز انسان به زمین‌های بیشتر برای کشاورزی، از زمین‌های دورتر از کنار رودخانه‌ها نیز استفاده می‌کرد.

ببینید: خشکسالی به قدیمی‌ترین سد قوسی دنیا هم رحم نکرد

اما استفاده از زمین‌های دورتر مشکلات زیادی را برای انسان ایجاد می‌کرد. همچنین بدست آوردن آب بیشتر برای آشامیدن و کشاورزی و داشتن آب در هر زمان که نیاز باشد، باعث شد که مردم آن زمان برای برطرف کردن این مشکلات به فکر چاره‌ای باشند.

آن‌ها فهمیدند با ساختن سد می‌توانند آب رودخانه‌ها را کنترل و ذخیره نمایند و سپس با انتقال آب از محل سد به محل‌های دورتری که می‌خواستند آن را مصرف نمایند، خواهند توانست در بیشتر ایام سال…

از اولین سد‌های قدیمی ساخته شده در دنیا می‌توان از سدی در کشور مصر نام برد در حدود 4900 سال پیش، فرمانروای آن زمان به نام منس ((MENES در محلی به نام کشیش (koshish) سدی بر روی رودخانه نیل احداث کرد که حدود 15 متر ارتفاع و 450 متر طول داشت و با سنگ درست شده بود.

یکی دیگر از سد‌های قدیمی شناخته شده سد الکفارا (sadd el kafara) در 25 کیلومتری جنوب قاهره پایتخت مصر است. این سد حدود 4600 سال قبل، همزمان با اهرام ثلاثه مصر ساخته شده است که 14 متر ارتفاع و 113 متر طول داشته است.

از دیگر سد‌های قدیمی سد خاکی (Marib) است که حدود 750 سال قبل از میلاد در کشور یمن برای تامین آب یک طرح آبیاری بزرگ با ارتفاع حدود20متر احداث شده است.

سد cataract در استرالیا (1907میلادی)
اولین سد مهم ساخته شده با سنگ و ملات با ارتفاعی در حدود 10 متر سد (Kesis Golu) در کشور ترکیه استکه مربوط به حدود 800 سال قبل از میلاد است.

سد قوسی (Baume) در کشور فرانسه با ارتفاع 12 متر و طول 18 متر توسط رومی‌ها در قرن دوم بعد از میلاد ساخته شده است و در سال‌های بعد فعالیت‌های سدسازی به قاره اروپا رسیدو سد خاکی (Alresford) در کشور انگلستان (1200 میلادی)، سد خاکی (Mittlerer) در کشور آلمان (1298میلادی)، سد خاکی (Dvoriste) در کشور چک و اسلواکی (1367 میلادی) ساخته شد.

در اسپانیا سدسازان قرن شانزدهم میلادی، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در فنون سد‌های بنایی به وجود آوردند. سد زیبای (Tibi) به ارتفاع 42 متر در سال 1594 میلادی در کشور اسپانیا احداث شد.

سد El Casco در اسپانیا (1799 میلادی)
با توسعه امپراتوری اسپانیا فنون سد سازی مهندسان اسپانیایی به آمریکای مرکزی و جنوبی صادر شد. در سال‌های 1700 تا 1800 میلادی، دانش سدسازی در دنیا پیشرفت آرامی داشت و از سال 1780 میلادی به بعد و با شروع اولین انقلاب صنعتی تعداد و اندازه سد‌ها یکی پس از دیگری به طور دائم رشد می‌کرد.

در قرن نوزدهم میلادی مهندسان انگلیسی در توسعه و پیشرفت اصول طراحی خاکریز‌ها موفقیت زیادی کسب کردند. احداث هفت سد در دره (Longdendale) طی سال‌های 1854 تا 1877 میلادی نتیجه همین پیشرفت‌های علمی بود.