عصر ساختمان- سید مهدی سیدی گفت: کتیبهها یادگاران معماری اولیه حرم رضوی هستند.
به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از ایسنا، سید مهدی سیدی در دومین نشست نقد و بررسی کتاب در جمعههای پردیس کتاب و ارائه کتاب «کتیبههای صحن عتیق، از مجموعه شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی» درباره صحن عتیق گفت: این صحن، اولین صحنیست که ساخته شده و معمار آن امیراردشیر نوایی بوده است. تنها چیزی که از این اثر باقیمانده کتیبه بالای ایوان طلاست.
وی افزود: بعدتر شاه عباس، صحن را چهار برابر کرد.
این مشهدشناس درباره معماری حرم مطهر امام رضا (ع) اظهار کرد: حرم قبل از دوره تیموری صحن نداشت و بسیار کوچک بود و بنایی بوده که فقط ضریح و مرقد داشتهاست.
وی ادامه داد: در دوره تیموری تحولی رخ میدهد. مسجد دارالولایه و مسجد گوهرشاد مربوط به این دوره هستند. در دوره صفوی هم صحن نو و انقلاب بوجود میآیند.
سیدی بخش تاریخچه کتاب را به علت ابهامات فراوان درباره تاریخچه حرم مطهر، ضروری دانست و گفت: این توضیحات میتوانند در روشن کردن این ابهامها کمک کنند و برای ورود به کتیبهها ضروری هستند. وجود این کتیبهها برای توضیح داستانهایی که پشت بنا هست بسیار کاربرد دارند.
وی افزود: مثلا هیچ مدرکی در دسترس نیست که ایوان نادری را چه کسی ساختهاست. در کتیبهها اشاره مستقیمی به معمار آن نشده است، اما در جاهایی در کتیبهها ذکر شده که امیراردشیر نوایی ساخته است.
این مشهدشناس مرور تاریخچه آستان قدس را مفید عنوان کرد و گفت: در این 60 صفحه به خوبی مطالبی که در کتابهای بسیاری درباره آستان قدس آمده، خلاصه شدهاست.
وی درخصوص کتیبههایی که از مکانهای دیگری آورده شده، اظهار کرد: مثلا از مسجد شیخ لطفالله هم آورده شده که خوب است؛ چراکه در توضیح نوع خط کتیبه است.
سیدی در رابطه با کتیبهای که مشهور به سنگ قبر اولیه امام رضا است، گفت: این امر صحت ندارد و مربوط به سنگی در دوره پهلوی اول است که مربوط به مکانیست که امام رضا از آن رد شدهاست و مشهدالرضا بودهاست؛ مشهدالرضاهای بسیاری وجود دارند.
در بخش دیگر این نشست، مهدی صحراگرد درباره هدف کتاب خود که ششمین جلد از مجموعه شاهکارهای هنری آستان قدس رضوی با هدف معرفی آثار محفوظ در گنجینههای آستان قدس است، عنوان کرد: هدف کتاب، معرفی، مستندسازی و ذکر خصوصیات هنری کتیبههاست. در اکثر تحقیقات کتیبهها از منظر معماری موردتوجه قرار میگیرند و کمتر به موضوعاتی مثل خط میپردازند.
نویسنده کتاب با اشاره به مشکل طبقهبندی در بررسی کتیبهها و با اشاره به جلد نخست این مجموعهها که به کتیبههای مسجد گوهرشاد میپردازد و تکیه بر کتیبههای مساجد بود، گفت: در جلد اول یک گونهشناسی ابتدایی برای کتیبههای گوهرشاد صورت گرفت. در این کتاب در بخش گونهشناسی، این دامنه گسترش یافته و مبنایی برای گونهشناسی درنظر گرفته شده که برای همه کتیبهها کاربرد دارد.
وی مشکل دیگر را نبود الگوی هنری علمی برای نقد و بررسی خط کتیبهها دانست و اظهار کرد: در این کتاب برای نقد و بررسی از قواعد دوازده گانه خوشنویسی و خلاصه کردن آنها در 6 قاعده استفاده و برمبنای آن به ارزیابی کتیبهها پرداخته شدهاست.
صحراگرد یکی از اهداف مهم این کتابها را مستندسازی آثار دانست و گفت: سعی کردیم با کم غلط ترین حالت، متن کتیبهها را بازخوانی و بازنویسی کنیم.
وی درخصوص فصلهای کتاب خود عنوان کرد: این کتاب در هفت فصل تدوین شدهاست که فصل اول به تاریخ شکلگیری و معماری حرم میپردازد و به بخشهایی از تاریخ حرم پرداختیم که به تحلیل کتیبهها کمک میکند.
صحراگرد افزود: فصل دوم به تاریخ ساخت صحن عتیق و تحولات آن در طول زمان، فصل سوم به گونهشناسی تاریخی و هنری و فصل چهارم تا هفتم، هرکدام به کتیبههای یک بخش از صحن تعلق دارد.
وی خاطرنشان کرد: این کتاب علاوه بر محتوا و متن آن، عکسهای خوبی دارد که اختصاصا برای آن گرفته شده و با هدف مطالعه کتیبهها بودهاست.
نویسنده درباره دستاندرکاران دیگر کتاب گفت: عکسها توسط علی حسینیان گرفته شده و صفحهبندی آن توسط گروه گرافیک موسسه آفرینشهای هنری آستان قدس صورت گرفتهاست.
همچنین در این نشست، دکتر سلمان ساکت ضمن تشکر از مرکز آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی برای بازنمایی و بازنشر گنجینه هنری آستان قدس و حرم مطهر، گفت: این مرکز، در سکوت و به آرامی کارهای بسیار خوب فرهنگی در سالهای اخیر ارائه کردهاند که کاری اساسی بعد از انقلاب است.
وی درخصوص صحن عتیق اظهار کرد: این صحن، از پرخاطرهترین مکانها برای همه ماست. از کودکی با آن خاطره داریم و عکسهایش برایمان خاطره انگیز است. درنتیجه، حتی ورق زدن کتاب هم فضای بسیار نوستالژیکی ایجاد میکند.
ساکت ضمن تمجید از مجموعه پردیس کتاب عنوان کرد: همه مشهدیها از خدمات فرهنگی خاندان رجب زاده از دیرباز بهره بردهاند.
وی افزود: پیشتر کسی که به مشهد سفر میکرد، به جز حرم و توس جای دیگری در مشهد برای بازدید نداشت، ولی اکنون با افتتاح این مکان یک سرمایه فرهنگی به شهر ما اضافه شدهاست. بهترین سپاسگزاری ما کمک به رونق دادن به این سازمان است.