به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان»، برای اولین بار پیشنهاد ایجاد مکانی به نام موزهتوسط مرتضی قلی هدایتملقب به صنیع الدولهعنوان شد. او در فکر ایجاد موزه و اداره‌ای به نام اداره عتیقات برای ساماندهی به وضع کاوش‌های تجاری بود اما به این مقصود نرسید.

اولین موزه در 1295 به نام موزه ملی یا موزه معارف در یکی از اتاقهای بزرگ وزارت معارف که در سمت شمال بنای مدرسه دارالفنون قرار داشت تشکیل گردید. این موزه دارای 270 قلم شی مفرغی، سفالی، شیشه‌ای، سکه، سلاحهای قدیمی، مهر، اشیای چوبی، مرقعات، کتاب و منسوجات بود که بوسیله کارمندان اداره عتیقات جمع آوری یا توسط مردم اهدا شده بود.

در 1304 اشیای این موزه به تالار آئینه کاخ مسعودیه منتقل شد. از سویی با آغازحفاری باستان شناسان اروپایی به ویژه هیئت باستان‌شناسی فرانسه به ریاست ژاک دومرگاناز سال 1276 شمسی (1897 میلادی) در شوش توجه مردم ایران به اهمیت مواریث فرهنگی جلب شد. در سال 1306 امتیاز بدون قید و شرط طرف باستان شناسان فرانسوی در ایران لغو گردید. به آنها اجازه داده شد تنها در شوشبه حفاری بپردازند. همچنین از آنجا که ایران تصمیم گرفته بود تا موزه و کتابخانه ملی تأسیس نماید، و امتیاز طراحی و اجرای آن به فرانسویان داده شده بود، لذابه آندره گدار، مهندس فرانسویکه از سال 1308 در استخدام دولت ایران بودمأموریت داده شد تا نقشه نخستین موزه علمی ایران را طراحی کند.آغاز ساخت آن سال 1314 است که در مدت دو سال عملیات ساختمانی آن بوسیله حاج عباسعلی معمارو استاد مراد تبریزیتکمیل و در سال 1316 رسماً گشایش یافت.

از آنجایی که طرح و نقشه یک موزه باید با موضوع و اشیای داخل آن ارتباط و هماهنگی داشته و با تاریخ و هنر آن سرزمین مرتبط و پیوسته باشد از این نظر، نما و سردر ورودی موزه به سبک نمای ایوان کسریساخته شد. (ایوان کسرینام کاخ شناخته‌شدهشهر تیسفونپایتخت دولت ساسانیاست که ایوان آن 35 متر بلندی، 50 متر پهنا و 25 متر ژرفا دارد). رنگ آجرها نیز به همین منظور به رنگ سرخ تیره تعیین شده تا نمایانگر معماری عصر ساسانی باشد.

ساختمان اصلی موزه در سه طبقه ایجاد شده‌است.در آغاز طبقه اول موزه به بخش ایران پیش از اسلام و طبقه دوم موزه به بخش پس از اسلام اختصاص یافت.گسترش کاوش‌های باستان‌شناختی و ازدیاد روزافزون آثار در موزه ایران باستان، موجب شد که این موزه طی چند مرحله، گسترش کمی و کیفی و درحد فاصل سال‌های 1357 تا 1370علاوه بر تعویض ویترین‌های موزه، نوسازی سیستم گرمایشی و سیستم برقی موزه، واحدهایی تحت عنوان انبار و گنجینه در زیر موزه، ساخته و اضافه شد.

در سال 1375 آثار دوران اسلامی، رسماً از موزه ایران باستان منفک و به ساختمان مجاور موزه ، منتقل شد.این ساختمان که در سال 1337 ساخته شده بود، در ابتدا با هدف احداث موزه مردم‌شناسی مدنظر بود، که پس از پیروزی انقلاب، با ایجاد سازمان میراث فرهنگی و تمرکز اشیاء باستانی در موزه ایران باستان، طرح تغییر نام کلی موزه، به موزه ملی ایران و اضافه شدن موزه‌ای تحت عنوان موزه اسلامی مطرح و اجرا شد که در نهایت در سال 1375 با گشایش رسمی موزه دوران اسلامی، مجموعه موزه ایران باستان و موزه دوران اسلامی، تحت عنوان موزه ملی ایران رسمیت یافت.

در حال حاضر موزه ملی ایران شامل دو موزه ایران باستانو دوران اسلامیاست. این موزه با زیر بنایی در حدود بیست هزار متر مربع در زمینی به مساحت 18000متر مربع و با حدود سیصد هزار شئ باستانی مهمترین موزه کشور محسوب شده و در رابطه با فرهنگ وهنر ایران غنی ترین موزه جهان به حساب می‌آید. موزه ملی ایران آثار مربوط به دوران مختلف پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی ایران را در خود جای داده‌است که قدیمی‌ترین آثار آن حدود هشت هزار سال قدمت دارد.

قدیمیتری دست ساخته بخش پارینه سنگی در سالن ایران باستان که از سنگ کوارتزیا در کوهی ساخته شده‌اند، مربوط به حوزه رودخانهکشف رود، در شرق مشهدهستند، که بیش از یک میلیون سال قدمت دارند. از دیگر مجموعه‌های قدیمی این بخش دربند و گنج پر مربوط به استان گیلانو شیوه تو در نزدیکی مهاباداست که حدود هفتصد تا دویست هزار سال قدمت دارند. از دوره‌های پارینه سنگی میانیو جدیدنیز آثار جالب توجه‌ای در سالن موزه به چشم می‌خورد که بین دویست هزار تا حدود دوازده هزار سال قدمت دارند. از دوره پارینه سنگی میانه که همزمان با حضور انسان نئاندرتالدر ایران است ابزارهای ساخته شده از سنگ آتش زنه و بقایای سنگواره جانوران مربوط به غارهای منطقه زاگرس و فلات مرکزی ایران از جمله غارهای بیستون و خرم آباد به نمایش در آمده است.

در دوره پارینه سنگی جدید که مصادف با گسترش انسان هوشمند امروزین در ایران است، ساخت تیغه ابزار رواج یافت. قدیمی‌ترین بقایای انسان کشف شده در ایران در این بخش دیده می‌شود که به دندان وزمه مشهور است. این دندان کهن‌ترین بقایای سنگواره انسان در ایران است که بطور مستقیم تاریخ گذاری شده و در غاری بنام وزمه در نزدیکی کرمانشاه کشف شده است. این دندان آسیای کوچک که مربوط به کودکی نُه ساله است، به روش طیف سنجی گاما سال‌یابی شده که تاریخی بین 20 تا 25 هزار سال پیش را نشان می دهد.

در دوره پارینه سنگی جدید ساخت ابزار های استخوانی و استفاده از تزیینات شخصی مانند آویز صدفی، دندان حیوانات و گل اُخرا نیز در این دوره در ایران متداول شد. از مکانهای مهم این دوره غار «یافته» (لرستان) است که نمونه‌هایی از اشیا آن در سالن موزه به نمایش درآمده است.از دوره بعدی(فراپارینه سنگی) که ویژگی‌های آن ابداع ابزارهای ترکیبی، کاربرد سنگ‌ساب و نگهداری مواد خوراکی است، نمونه‌هایی از غار «علی‌تَپه» (مازندران)، غار «شَلَم» (ایلام) و چند مکان دیگر به نمایش درآمده است.

از دوره نوسنگی و روستانشینی آثاری چون قدیمی‌ترین خشت ایران از تپه گنج‌دره، قدیمی‌ترین پیکرک‌های گلی انسان و حیوان از تپه سراب و ابزارهای سنگی در سالن به نمایش در آمده است. شوش(خوزستان)، اسماعیل‌آباد و چشمه‌علی(تهران)، تل‌باکون(فارس) از محوطه‌های بسیار مهم در هزاره‌های پنجم و چهارم پ.م.(دوره مس و سنگ) در ایران هستند که نمونه‌هایی از سفالینه‌های منقوش آنها در سالن دیده می‌شود. از نقش‌های مورد توجه در این دوره می‌توان به نقش ساده شده بز کوهی اشاره کرد که در سطح ظروف سفالین اسماعیل‌آباد و چشمه‌علی دیده می‌شوند.

ظروف سنگی جیرفت و شهداد با نقوش متنوع مانند نبرد انسان با جانوران اساطیری و نقش مایه‌های هندسی، جانوری و گیاهی از نمونه‌های شاخص این ظروف منقوش‌اند که در ویترین‌ها به نمایش درآمده‌اند. از دیگر آثار مهم این دوره در سالن موزه پیکر گلی از شهداد است که نشان‌دهنده نیم‌تنه مردی برهنه با دستان جمع شده بر روی سینه، احتمالاً در حالت نیایش نشان داده شده است.

ظروف، ادوات جنگی، اشیا تزئینی، پیکرک های انسانی و جانوری از جمله اشیای فلزی اواخر عصر مفرغ و آغاز عصر آهن هستند که در سالن به‌نمایش درآمده‌اند. همچنین سفال خاکستری با سطح صیقلی و داغ‌دار و همچنین ظروف با لوله‌های ناودانی، ظروف با فرم‌های جانوری و انسانی و ریتون‌ها (ظروف جانورسان) و اشیای آهنی نیز از دیگر اشیا به نمایش درآمده است.

تعدادی از اشیای به نمایش درآمده در بخش پیش از تاریخ سالن، متعلق به تمدن ایلام است. از تمام دوره‌های ایلامی آثار هنری فراوانی برجای مانده، اما دوره ایلام میانه یکی از پرشکوه‌ترین ادوار سه‌گانه ایلامی‌ها است. معبد چغازنبیل یکی از مهم‌ترین بقایای معماری این دوره است که آثار قابل توجهی مانند پیکره گاو با کتیبه، لوله‌های شیشه‌ای، آجرنوشته‌ها و کلون در از آن به دست آمده که در سالن به نمایش درآمده است. لوله‌های شیشه‌ای چغازنبیل از جمله قدیمی‌ترین نمونه‌های شیشه در ایران است. پیکره‌سازی، ساخت ظروف تزئینی از قیر طبیعی، نقوش برجسته، مهرهای استوانه‌ای، پیکرک‌ها به صورت نقش برجسته قالبی، آجرهای لعاب‌دار، اشیای بدل چینی، اشیای مفرغی و سردیس‌های تدفینی از دیگر جنبه‌های هنر ایلامی‌ها در ادوار گوناگون است که در سالن ایران باستان نمونه‌هایی از آنها دیده می شود.

آثار قابل انتساب به دوره ماد در سالن موزه از مکانهای باستانی نوشیجان، حسنلو، گودین و باباجان به دست آمده‌اند. در این دوره ساخت اشیاء آهنی گسترش یافت که از نمونه‌های بارز آن در سالن می‌توان به اشیاء حسنلو اشاره کرد. در این دوره سفالینه‌های لعاب‌داری زیبایی ساخته می‌شد که یک نمونه جالب توجه آن تنگ لعاب‌دار زیویه است نقش دو بز را در دو سوی یک گل لوتوس به نمایش گذاشته است.

آثار باشکوه دوره هخامنشی هم از نمونه‌های برجسته موزه ایران باستان هستند که بازتاب هنر غنی این دوره است.

هدف از ایجاد موزه، نگاهداری و پژوهش در آثار گذشتگان، معرفی و نمایش و انتقال آنها به آیندگان، ایجاد و تقویت تفاهم میان اقوام و ملل، شناخت و نمایش سهم آنها در فرهنگ و تمدن جهانی، کمک و تلاش در بهبود و افزایش میزان دانش عمومی مردم، به ویژه دانش آموزان، دانشجویان و پژوهشگران می باشد. موزه ملی ایران با قدمتی نزدیک به80 سال، نه تنها بزرگترین موزه باستان شناسیو تاریخ ایرانو اسلاماست بلکه در فرهنگ موزه داری ایران به عنوان موزه مادر محسوب می‌شود.

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصر نمایشگاه (http://telegram.me/asresakhteman) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.