عصر ساختمان- سامانه‌های مدیریت منابع آب دشت مرغاب و پاسارگاد از مهم‌ترین و گسترده‌ترین آثار به‌جامانده از دوران هخامنشی است و روش‌هایی که امروزه در ساخت بسیاری از سدهای خاکی به‌کار گرفته می‌شود همانند سدسازی هخامنشیان است.
به گزارش پایگاه خبری «عصرساختمان» به نقل از میزان، حمیدرضا کرمی سرپرست هیئت بررسی شناسایی بخش مشهد مرغاب گفت:شناسایی آثار و محوطه‌های باستانی و تاریخی بخش مشهد مرغاب به‌عنوان بخشی از چشم‌انداز فرهنگی منطقه پاسارگاد ــ که از آذرماه سال جاری آغاز شده ــ به‌دلیل گستردگی منطقه، فراوانی و تراکم آثار و پدیده‌های باستانی و همچنین کوهستانی بودن منطقه تا پایان اسفندماه ادامه خواهد یافت.
وی با بیان اینکه دشت مرغاب از نگاه تاریخی و جغرافیایی در پیوند با دشت پاسارگاد است و به‌گونه‌ای در فرادست آن قرار دارد افزود:جریان رود پلوار و شکل‌گیری آن در بلندی‌های منتهی به دشت مرغاب یکی از عوامل بنیادی ایجاد اوضاع مناسب زیست‌محیطی و رشد و توسعه جوامع انسانی در این منطقه است.
به‌گفته این باستان‌شناس، بر پایه منابع تاریخی، رود پلوار چنان این منطقه را سیراب و سرسبز می‌کرده که این ناحیه را «مرغزار» یعنی دشت خرم می‌خواندند و ابن‌بلخی نزدیک به هزار سال پیش، در کتاب «فارسنامه»، دشت مرغاب را «مرغزار کالان» نامیده است.
وی گفت: «همین توانمندی‌های طبیعی و زیست‌محیطی زمینه زندگی را در جوامع انسانی از دوران پارینه‌سنگی، فراپارینه‌سنگی، نوسنگی و سراسر دوران تاریخی فراهم کرده است.»
شناسایی محوطه‌هایی از دوران‌های گوناگون
سرپرست هیئت بررسی باستان‌شناسی اظهار کرد: در بررسی باستان‌شناختی‌ای که در این منطقه در جریان است آثار و محوطه‌های بسیاری از همه دوران‌های یادشده شناسایی شده است.
وی افزود:محوطه‌های باز و غارهای پیش‌ازتاریخی، مجموعه گسترده‌ای از ساختارها، راه‌ها، سامانه‌های آبی، محوطه‌های مسکونی، تپه‌های مربوط به دوران هخامنشی تا ساسانی، کوره‌های تولید فلز آهن، صدها گور توده سنگی مربوط به دوران فراهخامنشی (اشکانی) و ساسانی و آغازین اسلامی، چهارطاقی، کاروانسرا، پل، کانسنگ‌های آهن و سنگ بنا، گورستان‌های اسلامی و استقرارگاه‌های عشایری در این بررسی شناسایی شده‌اند.
به‌گفته کرمی، بررسی‌ها و پژوهش‌هایی که در گستره دشت مرغاب و پاسارگاد و پهنه رود پلوار درحالِ انجام است نشان از آن دارد که آثار هخامنشی منطقه فقط به بناهای شناسایی‌شده در محوطه پاسارگاد محدود نیست.
او تصریح کرد: «یافته‌های جدید روشن کرده که در سرتاسر دشت مرغاب مجموعه‌ای از ساختارها و محوطه‌ها با ماهیت بهره‌برداری از منابع آب منطقه و انتقال آن به دشت‌های پایین‌دست در دشت پاسارگاد و دشت کمین (سعادت‌شهر) ساخته شده که بی‌گمان تأثیر شگرفی بر رشد و پیشرفت منطقه پاسارگاد داشته است.»
این باستان‌شناس گفت: به‌بیان دیگر، دشت مرغاب و پاسارگاد و محوطه شاهانه آن در دوران هخامنشی دارای یک نقشه و طرح جامع بوده که بر پایه توانمندی‌ها و ویژگی‌های زیست‌محیطی این ناحیه به‌اجرا درآمده است.
مجموعه سدها و شبکه‌های آب‌رسانی دوران هخامنشی
کرمی اظهار کرد: همان‌گونه که تأکید شد، بخش بزرگی از کارها و سازه‌های عمرانی در دوران هخامنشی که در گستره دشت مرغاب انجام گرفته مجموعه‌ای از سدها و شبکه‌های آب‌رسانی را شامل می‌شود که در بخش‌های گوناگون این ناحیه ایجاد شده‌اند.
سرپرست هیئت بررسی باستان‌شناسی افزود: هدف از ساخت سدها، با توجه به خیزاب‌های رود پلوار، مهار سیلاب‌های فصلی در سرشاخه‌های رود و همچنین ذخیره‌سازی آب برای استفاده در ماه‌های گرم و خشک سال در بخش‌های گوناگون، ازجمله کشاورزی و باغداری، محوطه‌های مسکونی و تولیدی و به‌ویژه محوطه شاهانه پاسارگاد، بوده است.
به گزارش میراث فرهنگی،وی با اشاره به دستاوردهای بررسی‌ها و کاوش‌های انجام‌شده و مقایسه آن با شواهد به‌دست‌آمده از دیگر بخش‌های مرزهای کنونی ایران در دوران 200ساله هخامنشی نتیجه‌گیری کرد که بیشترین و گسترده‌ترین برنامه‌های وابسته به مدیریت و استفاده بهینه از آب و منابع مربوط به آن در منطقه‌ای که از آن به‌نام چشم‌انداز یا منظر فرهنگی پاسارگاد نام برده می‌شود به‌اجرا درآمده است.
شناسایی هفت سد و بند هخامنشی
کرمی وجود هفت سد و بند هخامنشی و شناسایی نزدیک به 70 کیلومتر جوی و آب‌راه در این ناحیه را نشان از اهمیت فراهم کردن آب موردنیاز و استفاده بهینه از منابع آب موجود در منطقه دانست.
به‌گفته این باستان‌شناس، تکنیک‌ها و روش‌هایی که برای ساخت سدها و بندها و آبراهه‌ها به‌کار گرفته شده هوشمندانه و در چهارچوب یک برنامه‌ریزی علمی و مهندسی دقیق بوده است.
وی با اشاره به اینکه پیکره اصلی سدها یکپارچه و با هسته خاک رس ایجاد شده و برای استواری و پایداری آن‌ها از لاشه سنگ‌های طبیعی در پوشش دیواره استفاده شده است تصریح کرد: «روش‌هایی نیز که امروزه در ساخت بسیاری از سدهای خاکی به‌کار گرفته می‌شود همانند سدسازی دوران هخامنشی است.»
انتقال آب به دورافتاده‌ترین بخش‌ها
وی افزود: آب‌راه‌ها و شبکه‌های انتقال آب بخش دیگری از مهندسی مدیریت آب در منطقه به‌شمار می‌آیند و به‌گونه‌ای طراحی و اجرا شده‌اند که بتوانند آب را به‌دورافتاده‌ترین بخش‌های دشت مرغاب، پاسارگاد، تنگ بلاغی و دشت کمین برسانند.
کرمی گفت:در این راه بخش بسیار بزرگی از تپه‌ها و صخره‌های واقع در مسیر آب‌راه برش خورده و در زمین‌های هموار نیز میزان زیادی خاک‌برداری شده که ازجمله آن می‌توان به آبراهه‌ای که از چشمه بناب در 10کیلومتری شمال پاسارگاد تا محل سازه‌های شاهانه امتداد می‌یافته اشاره کرد.
این باستان‌شناس در پایان گفت:سامانه‌های مدیریت منابع آب دشت مرغاب و پاسارگاد از مهم‌ترین و گسترده‌ترین آثار برجای‌مانده از دوران هخامنشی است که پایگاه میراث جهانی پاسارگاد برای سال‌های آینده برنامه جامعی به‌منظور مستندنگاری، تهیه نقشه و حفاظت بهتر آن‌ها تدوین کرده است.
بررسی شناسایی بخش مشهد مرغاب شهرستان خرم‌بید استان فارس با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری درحال انجام است.
