• نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج
  • نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج
  • نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج
  • نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج
  • نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج
  • نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج
  • نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج
  • نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج
نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنجنارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنجنارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنجنارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنجنارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنجنارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنجنارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنجنارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج

نارنجستان قوام یادگاری تاریخی در قلب شهر بهار نارنج

عصر ساختمان - نسب خاندان قوام شیرازی به حاج ابراهیم خان کلانتر وزیر کریمخان زند باز می گردد. پس از به کرسی نشستن آقا محمد خان، حاج ابراهیم خان قدرت زیادی پیدا کرده و اقوام خود را در ولایات مختلف فارس ساکن و در پستهای مختلف منصوب می‌کند.

به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان»، نارنجستان قوام، بیرونی خانه قوام بوده ‌است که از زیرزمین به خانه قوام راه داشته‌است و از آن برای کارهای دیوانی، اداری و همچنین پذیرایی از مهمان‌ها استفاده می‌کرد. بنای کنونی یعنی خانه قوام منزل شخصی او بوده و پس از محمد رضا خان قوام الملک سوم به پسر ایشان حبیب‌الله خان قوام الملک چهارم می‌رسد و سپس پس از مرگ او که املاکش تقسیم می‌گردد نارنجستان قوام به ابراهیم خان قوام الملک پنجم پسر وی می‌رسد.
باغ قوام که امروزه به دلیل وفور درختان نارنج در آن، نارنجستان قوام هم نامیده می‌شود در محله بالا کفت و تقریباً در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی خان زند واقع است. این باغ و عمارت آن از جمله زیباترین و ارزشمندترین آثار دوره قاجاریه محسوب می‌گردد. احداث باغ و مجموعه بناهای آن بوسیله علی محمد خان قوام الملک آغاز شده و در سال 1300 قمری بوسیله فرزند وی محمد رضا خان قوام الملک تکمیل گردیده است. پس از قوام الملک بوسیله ابراهیم قوام تغییراتی در ساختمان‌های مزبور انجام گرفته و به عنوان موزه و مرکزی برای فعالیت‌های هنری و فرهنگی به دانشگاه شیراز اهدا شد. دانشگاه شیراز این محل را به مؤسسه آسیایی واگذار کرد و مؤسسه آسیایی نیز با استفاده از کمک‌های بخش فرهنگی سازمان برنامه و منابع دیگر تعمیرات مفصلی را در آنجا انجام داده و هنرمندان و صنعتگران شیرازی و اصفهانی و تهرانی هم بنحو ماهرانه و مطلوبی این بنای ارزشمند را مرمت کردند. هم‌اکنون در کتابخانه این مرکز مجموعه کتاب‌هایی که بوسیله پروفسور پوپ به دانشگاه شیراز اهدا گردیده نگهداری می‌شود.

معماری
در ورودی اصلی باغ رو به جنوب و به یک هشتی باز می‌شود. سر در ورودی دارای تزیینات آجرکاری زیبائی است. بر پیشانی در ورودی کتیبه‌ای از سنگ مرمر سرخ‌فام شامل آیاتی از قرآن است و در دو طرف این کتیبه ابیاتی از آسوده شاعر شیرازی دربارهٔ بانی باغ و تاریخ احداث آن حجاری شده‌است. تاریخ بالای سر در سال 1305 قمری را نشان می‌دهد که هم‌زمان با پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار می‌باشد. بر روی ازاره سنگی دو طرف درگاه نقش دو سرباز دوره قاجاریه در حالیکه تفنگی در دست دارند، حجاری شده‌است. در ورودی از چوب ساج تهیه شده بر روی آن منبت کاری‌های زیبایی انجام گرفته‌است. این در به یک هشتی مربوط می‌شود، سقف این هشتی دارای آجرکاری و کاشی کاری و مقرنس سازی‌های گچی بسیار زیبائی است. این هشتی به وسیله دو راهرو به محوطه باغ ارتباط دارد.
باغ قوام در سه ضلع شمالی، شرقی و جنوبی دارای ساختمان است. عمارت اصلی باغ که در سمت شمالی واقع شده دو طبقه و در زیر آن هم یک طبقه زیرزمینی است. طرح بنای اصلی و ایوان دو ستونی عمارت از شیوه معماری رایج در دوره زندیه اقتباس شده و همچنین سایر بناهای دوره زندیه و قاجاریه در عمارت دوره قاجاریه و حجاری و نقاشی و گچ بری و آئینه کاری عالی‌ترین نمونه هنر دوره قاجاریه محسوب می‌شود. با شکوه‌ترین قسمت این ساختمان ایوان بزرگ آن با دو ستون سنگی یکپارچه و سقف مسطح تزیین شده‌است.
در دو طرف ایوان بزرگ دو راه زینه برای ورود به آنجا و سایر قسمت‌ها ساخته شده که از کف محوطه نزدیک دو متر بلندی دارد. این پله‌ها به دو بهار خواب متصل است و در هر طرف یک سالن بزرگ و یک اتاق بزرگ واقع گردیده و در انتها نیز پله‌هایی برای رفتن به طبقه بالا ایجاد شده‌است. در روبروی ایوان شاه نشین، اتاق‌هایی که محل اقامت حاکم وقت و اقوام و مهمانان نزدیکش بوده، واقع است. طبقه بالا نیز دارای چهار اتاق است که دو تای آن در عقب واقع شده و دارای هشتی و پنجره‌هایی مشرف بر ایوان می‌باشد. سابقاً این اتاق‌ها هم برای اقامت مهمانان مورد استفاده بوده‌است.
تقسیم‌بندی اتاق‌ها بنحوی است که گروه‌هایی از مهمان‌ها به‌طور مجزا می‌توانسته‌اند در آنجا اقامت کنند و بطور کلی این مجموعه مشتمل بر دو دستگاه شامل پنج اتاق، چهار دستگاه با دو تا سه اتاق و دو دستگاه هر کدام با دو اتاق و شش اتاق انفرادی است.
ایوان بزرگ عمارت ار نظر هنرهای مختلفی که در آن بکار رفته زیباترین ایوان دو ستونی دوره قاجاریه در شیراز است. دو ستون ایوان از سنگ مرمر یکپارچه و بدنه آن‌ها استوانه‌ای و سر ستون‌ها دارای مقرنس کاری‌های زیبائی است. در وسط سقف ایوان یک مدال بزرگ نقاشی شده و در اطراف آن شش منظره بیضی شکل ترسیم گردیده است.

علاوه بر این نقش‌ها قسمت‌های دیگر سقف ایوان و بسیاری از اتاق‌ها و همچنین بدنه و دیوارهای آن‌ها با تصویرهای مختلف و زیبایی چون گل و بوته، اشکال حیوانات، منظره شکارگاه و غیره نقاشی شده و اطراف نقاشی‌های سقف ایوان و دیوارها و شاه نشین بنحو بدیعی آئینه کاری گردیده است.
نقاشی رنگ و روغن سقف‌ها به سبک نقاشی‌های دوره زندیه است. نقاشی بر روی چوب‌های سقف که باصطلاح محلی مرجوک نامیده می‌شود مخصوص هنرمندان شیراز می‌باشد و در بیشتر ساختمان‌های دوره زندیه و قاجاریه شیراز این شیوه مشاهده می‌شود. در حواشی سقف‌ها مقداری کاغذ دیواری و عکس‌های کاغذی رنگی نیز بکار رفته که در آن دوره از اروپا به ایران آورده‌اند. سقف طبقه بالا در طرفین ایوان تیرهای چوبی است که روی آن‌ها هم نقاشی شده‌است. نقاشی‌های سقف ایوان بزرگ و بیشتر اتاق‌ها غالباً بوسیله لطفعلی خان صورتگر، نقاش و مینیاتوریست مشهور آن دوره انجام گرفته‌است.

سرسرای عمارت
عمارت اصلی در قسمت جلو دارای درهای ارسی با شیشه‌های رنگی است. هلالی بین دو ایوان دو ستونی و شاه نشین هم شیشه‌های رنگی بسیار زیبائی دارد. این شیشه‌ها در دوره قاجاریه از اروپا به ایران آورده شده‌است. کلیه درهای عمارت از چوب گردو است خاتم کاری یا به سبک هندی منبت کاری شده و در آنجا صدفهائی بکار رفته که در آن زمان از خلیج فارس آورده‌اند. این درها بسیار نفیس و کار استادان بزرگ این فن است. ازاره تمام اتاق‌های اصلی عمارت و بخاری دیواری شاه نشین از سنگ‌های مرمر است. این سنگ‌ها را از یزد و تبریز به شیراز آورده‌اند. روی بخاری سنگ مرمر نقش داریوش هخامنشی با یک برجستگی مختصر کنده شده و حواشی آن برنگ طلائی تزیین گردیده و در گوشه‌های بالای بخاری هم دو تصویر از محمدرضا خان قوام الملک حجاری شده‌است. ازاره پایین عمارت دیوان و زیر ایوان نیز حجاری و نقوش آن‌ها با اقتباس از راه سنگی عمارت دیوانخانه کریم خان زند ایجاد شده ولی به شیوه تصاویر دوره قاجاریه است. بر روی سنگ‌های ازاره ساختمان نقوش برجسته سربازان عهد قاجاریه با لباس‌های آن دوره در حالیکه تفنگی در دست دارند و تصویر شیر و گور و پنجره سنگی مشبک و حجاری شده نیز نصب گردیده که به صورت ترنج‌های بسیار خوش طرحی است.
بالای عمارت اصلی به شیوه ساختمان‌های آن دوره دارای هلالی هائی است. بر روی این هلالی‌ها که سه عدد می‌باشد تصاویر و طرح‌های زیبائی کاشیکاری شده‌است.
در هلالی وسط نقش دو شیر دیده می‌شود که که صفحه‌ای را نگه داشته‌اند و بر روی این صفحه " نصر من الله و فتح قریب " و دو فرشته هم از بالا آن را گرفته‌اند و در هلالی‌های کاشیکاری طرفین پلنگی است که آهویی را شکار کرده و زمینه این صحنه‌ها را خطوط اسلیمی مزین کرده‌است.
ضلع شرقی بنا نیز دارای حیاطی کوچک و اتاق‌هایی چند است. ساختمان و تأسیسات ضلع شرقی در گذشته به آشپزخانه و محل اقامت خدمه اختصاص داشته‌است. در وسط حیاط مدخل آشپزخانه حوض کوچکی وجود دارد. پاشویه حوض را قطعات سنگ سرخ‌فام و بده و کف آن را کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ پوشانیده و در وسط حوض یک فواره سنگی تعبیه شده‌است. در سمت جنوب حیاط آشپزخانه، ستون سنگی حجاری شده ایست که به عنوان پایه‌ای برای گلدان نصب گردیده است.
ضلع جنوبی هم خود به صورت یک مجموعه است. در وسط این بنا دو راهرو وجود دارد که به وسیله یک هشتی به در ورودی باغ مربوط می‌شود و در دو طرف راهروها دو ایوان سرتاسری قرار گرفته‌است. در جلو هر ایوان چهار ستون چوبی و دو نیمه ستون مشاهده می‌گردد. این ستون‌های چوبی در دوره قاجاریه بطرزی زیبا منبت کاری شده‌است. گچ بری دیوارها نیز از نمونه‌های جالب هنر آن دوره می‌باشد. کف ایوان‌ها به همان صورت سبک قدیم خود با قطعات کاشی سفید و آبی مفروش است. ازاره بنا با سنگ پوشیده شده و پنج باب پنجره سنگی که به‌طور برجسته حجاری شده به عنوان نورگیر در جلو ایوان‌ها نصب گردیده است. در طرفین این عمارت شش اتاق وجود دارد. در دوران گذشته که این باغ محل دیوان خانه حکومتی بوده از این اتاق‌ها به عنوان دفترکار استفاده می‌شده و ایوان‌های وسیع جلو آن‌ها به منزله اتاق انتظار برای مراجعین بوده‌است. ساختمان جنوبی باغ بوسیله راه پله‌ای به زیرزمین‌های طرفین راهرو راه دارد.
در وسط این ساختمان یک طاقنمای بزرگ و دو طاقنمای کوچک ایجاد شده که با اقتباس از تصاویر و سبک دوره زندیه کاشیکاری شده‌است. در طاقنمای بزرگ نقوش سه تن از خدمتکاران دوره زندیه بر روی کاشی دیده می‌شود که لباس‌های بلندی دارند و در دست یکی از آن‌ها قدحی و در دست دیگری تنگ و جامی است و سومی هم ظرفی پر از میوه در دست دارد. در بالای این طاقنما دو لچکی کاشیکاری با مناظری از طبیعت و تصویرهایی است از داستان‌های رستم پهلوان حماسی و دیو سفید الهام گرفته شده و در حاشیه مناظر تصویر شکارگاه و همچنین مینیاتورهای زیبایی مثل حمام گرفتن شیرین در چشمه است.

ازاره این قسمت نمای عمارت با سنگ‌های سرخ‌فام پوشیده شده و نقش‌های برجسته این سنگ‌ها از تصویرهای تخت جمشید اقتباس گردیده است.
بین عمارت ضلع جنوبی که دفترکار حاکم وقت بوده و عمارت اصلی که در سمت شمال قرار دارد باغ وسیعی است که در دوره قاجاریه با نرده آهنی محصور گردیده است. نرده آهنی دورادور باغچه‌ها بهمان وضع قدیم خود باقی مانده‌است. قسمت شمالی این باغ یعنی محوطه جلو ساختمان اصلی و ایوان بزرگ قدری بالاتر از سطح باغ است. در این محوطه حوض بزرگی ساخته شده به‌طوری‌که از روبرو نمای عمارت و ایوان در آن منعکس می‌شود. لبه‌ها و پاشویه این حوض را قطعات بزرگ سنگ سرخ‌فام تشکیل می‌دهد و در دو طرف آن چند باغچه وجود دارد. خیابان اصلی باغ از جلوی حوض تا نمای عمارت ضلع جنوبی ادامه می‌یابد. در وسط این خیابان آب نمائی سرتاسری با اشکال هندسی ساخته شده و اطراف آب نما هم گلکاری است. این باغ همچنان که از نام آن پیداست دارای درختان نارنج فراوان است، به‌طوری‌که در فصل شکوفه دادن عطر دل‌انگیز بهار نارنج فضای باغ را پر می‌کند دو ردیف درختان نخل تنومند و کهنسال نیز در دو طرف خیابان اصلی باغ وجود دارد. سایر انواع درختان را هم می‌توان در این باغ مشاهده نمود. گل‌های گوناگون و رنگارنگ نیز در باغ زیبای نارنجستان قوام بچشم می‌خورد.
در دوره قاجاریه باغ قوام و مجموعه عمارت آن " بیرونی " نامیده می‌شده و خانه زینت الملک را که در طرف مغرب آن واقع شده و فاصله بین آن‌ها یک کوچه است به جهت اینکه محل سکونت خانواده قوام بوده " اندرونی " می‌خوانده‌اند.
این دو بنا از زیر کوچه توسط یک تونل با یکدیگر مربوط می‌شوند.

Copyright © 2015 - AsreSakhteman by Daustany