عصر ساختمان:بحث حاشیه نشینی که مطرح می شود تمام نگاه ها به حواشی شهرها و نابسامانی های موجود در آن معطوف می گردد و آلودگی های بصری موجود در این مناطق نیز به ذهن می رسد اما حاشیه نشینی به تدریج تبدیل به یک معضل اجتماعی شده که باید تدبیری برای سامان بخشی به این مناطق اندیشیده شود.
به گزارش پایگاه خبری«عصرساختمان » به نقل از ایرنا، دامنه اسکان غیرمجاز افراد در حواشی شهرها روز به روز بیشتر می شود و اکنون به گونه ای است که این حواشی به داخل شهرها ورود کرده اند و مشکلات فراوانی را به وجود آورده اند، از مشکلات فرهنگی و اجتماعی تا نابسامانی فضای شهری.
اگرچه در مورد دلایل شکل گیری حاشیه نشینی مواردی از جمله مهاجرت روستاییان به شهر را مهمترین عامل اعلام می کنند اما به نظر می رسد در استان کردستان و به خصوص در شهر سنندج دلایل دیگری در شکل گیری پدیده حاشیه نشینی موثر است و نمی توان از توپوگرافی شهر، کمبود زمین و قیمت بالای زمین و مسکن در داخل محدوده شهری به عنوان یکی از عوامل مهم غافل ماند.
استان کردستان یک میلیون و 480 هزار نفر براساس سرشماری سال 90 جمعیت دارد که در 29شهر و هزار و 703 روستا ساکن هستند این در حالی است که در سال 90 بر اساس مصوبه دولت دهم چند روستای بزرگ کردستان به شهر تبدیل شد که کارشناسان حوزه عمران شهری معتقدند این موضوع بدون مطالعه و کار کارشناسی صورت گرفته و تبعات بدی داشته است و به گسترش پدیده حاشیه نشینی و روی آوری مردم به سمت حاشیه شهرها کمک شایانی کرده است.
نایسر، ننله و حسن آباد سه روستای بزرگ در اطراف شهر سنندج بودند که براساس مصوبه سال 90دولت دهم به ناحیه منفصل شهری تبدیل شدند و شهرداری سنندج به این نواحی خدمات ارائه می کند براساس آمارها حدود 100 هزار نفر جمعیت در این سه ناحیه منفصل ساکن هستند که مسوولان شهرداری سنندج معتقدند این نواحی فاقد هرگونه زیرساخت هستند و به اعتبارات کلانی برای ساماندهی این نواحی نیاز است.
این سه ناحیه منفصل شهری امروز به سکونتگاه های غیر رسمی تبدیل شده اند و به صورت غیرمجاز در آن ساخت و ساز می شود در حالی که دولت مجوز ارایه خدمات به ساخت و سازهای غیرمجاز را نمی دهد آسیب های اجتماعی و ناهنجاری های مرتبط با آن نیز هر روز در حال افزایش است از جمله استفاده غیرمجاز از برق، گاز و انشعاب آب که هر روز مسوولان دستگاه های خدمات رسان از این موضوع گلایه دارند.
سنندج از لحاظ جغرافیایی شهری تپه ای است و زمین مسطح برای ساخت و ساز در آن بسیار کم است و برای آماده سازی یک زمین هزینه زیادی باید کرد و این مساله موجب شده که توان خرید بسیاری از مردم برای خرید زمین و مسکن در داخل محدوده پایین بیاید و این قشر به سمت حواشی شهرها برای تامین سرپناه و مسکن روی بیاورند.
در استان کردستان می توان از سنندج و مریوان به عنوان دو شهری که بیشترین میزان حاشیه نشینی دارد نام برد اگرچه در دیگر شهرهای استان هم این پدیده در حال بروز است و می طلبد مسوولان از همین الان به فکر چاره اندیشی برای آن و جلوگیری از شکل گیری در سطح وسیع این پدیده باشند.
** حاشیه نشینی یکی از مشکلات اصلی عمران شهری است
استاندار کردستان معتقد است نبود برنامه و حاشیه نشینی و وجود سکونت گاه های غیر رسمی دو مشکل عمده حوزه عمران شهری است و می گوید: شهرها تنها محل سکونت، تردد و کسب و کار نیستند بلکه هدف اصلی از تاسیس شهرها ایجاد و توسعه عمران شهری و فراهم کردن فضایی برای زندگی انسان است.
عبدالمحمد زاهدی گفت: این معضل، نظام و سیستم شهری را با گرفتاریهای جدی به لحاظ خدماترسانی و برنامهریزی مواجه کرده است.
*** وضعیت سکونتگاه های غیررسمی در کردستان بحرانی است
این در حالی است که معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان وضعیت سکونت گاه های غیررسمی در این استان را بحرانی عنوان کرد و معتقد است برای درمان این بحران باید برنامه ریزی شود و ادارات مسئول باید وارد میدان شوند.
امیر قادری می گوید: کردستان را سکونت گاه های غیر رسمی احاطه کرده است و این وضعیت در کردستان شرایط بحرانی پیدا کرده است.
او معتقد است عدم آگاهی مردم و عدم برخورد سازنده با پدیده فقر و حاشیه نشینی در اطراف شهرها در نهایت ممکن است موجب برخورد ویرانگر فقر با شهر و شهرنشینی شود و این بحرانی جبران ناشدنی به دنبال خواهد داشت.
وی افزود: در چند دهه اخیر افزایش شدید جمعیت شهرها و کوچ های جمعیتی از روستاها باعث شده که جمعیت بیشتری در شهرها ساکن و به تبع آن سکونتگاه های غیر رسمی افزایش پیدا کرده است که این یکی از بحران های جدی پیش روی جامعه کردستان به شمار می آید.
قادری با اشاره به اینکه 121 هزار واحد مسکن شهری و 104 هزار واحد مسکن روستایی در کردستان وجود دارد، گفت: وجود 70 درصد جمعیت کردستان در شهرها و 30 درصد در روستاها، چالش اسکان غیر رسمی را به دنبال داشته و این یک تهدید جدی است که دامن کردستان را گرفته و مستلزم چاره اندیشی و سیاستگذاری معقولانه است.
وی با اشاره به وضعیت نگران کننده شهر سنندج در حوزه ساخت و سازهای غیرمجاز و حاشیه عنوان کرد: روستاهای دوشان، آساوله، قار، نایسر و ننله کمربند درهم تنیده فقر را در اطراف سنندج به وجود آورده اند که این وضعیت و شرایط نشانه خوبی نیست و ممکن است نتایج ویرانگری داشته باشد.
***سکونت 53 درصد از جمعیت سنندج در سکونتگاههای غیررسمی
اما رییس کمیسیون عمران و خدمات شهری شورای اسلامی شهر سنندج نیز از سکونت 53 درصد از جمعیت کل شهر در سکونتگاههای غیررسمی خبر داد و می گوید: سنددار نبودن املاک و قولنامهای بودن اراضی از بزرگترین مشکلات موجود در نواحی حاشیهای شهر به شمار میرود.
فردین زمانی درباره وضعیت بافت فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی شهر سنندج و دلایلی که سبب گسترش روز افزون این معضل شده نیز می گوید: سنندج موقعیت توپوگرافی خاصی دارد و از تمامی جهات به وسیله تپه و کوه محصور شده است، از این رو قیمت زمین و ملک در این منطقه بالا و خرید آن از سطح توانایی بیشتر مردم خارج است.
وی تاکید کرد: از آنجا که معمولا سرمایهگذاری و پروژههای کلان در کشورها به دور از مرزها انجام میشود اقتصاد استانهای مرزی دچار مشکل است سنندج نیز خارج از این قاعده نیست و بیشتر مردم آن دارای شغلهای خدماتی هستند، به همین دلیل جریان اقتصادی خوبی در منطقه وجود ندارد تا سطح درآمد مردم را بالا ببرد.
رییس کمیسیون عمران و خدمات شهری شورای اسلامی سنندج همچنین افزود: با توجه به این امر وقتی قیمت زمین و ملک بالا برود قشر متوسط و رو به پایین جامعه به مشکل بر میخورد و مجبور به زندگی در حاشیه شهرها میشود.
زمانی در ادامه سخنانش عدم سنددار بودن املاک و وجود اراضی قولنامهای در حاشیه شهرها را از بزرگترین مشکلات این مناطق اعلام کرد و گفت: در حقیقت قولنامهای بودن زمینها و عدم توانایی شهرداری برای صدور پروانه این اراضی از یک سو و عدم توانایی مردم برای خرید زمین و ملک در سایر نقاط از سویی دیگر، باعث به وجود آمدن سکونتگاههای غیر رسمی و ایجاد حاشیهنشینی در شهرها میشود.
وی محدوده سکونتگاهها در شهر سنندج را حدود 53 درصد از جمعیت کل شهر اعلام کرد و افزود: این جمعیت در 26 درصد مساحت شهر ساکن هستند، مناطقی که به دلیل پایین بودن درآمد مالکان، دارای پلاکهای ریزدانه و تراکم بالا و از سرانه عمومی کمی نیز برخوردار هستند.
او پایین بودن میزان سرانه عمومی، نداشتن سند و پایین بودن کیفیت خدمات ایمنی را از مهمترین مشکلات موجود در این مناطق دانست و گفت: این محلات از خدمات ایمنی بسیار کمی برخوردار هستند، تا آنجا که شبکه معابر نیز در این مناطق غیراستاندارد است و در صورت بروز حادثه، وسایل نقلیه امدادرسان توانایی عبور از این معابر را ندارد؛ این مساله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
این عضو شورای شهر اضافه کرد: زمانی که این مناطق از سوی دولت به عنوان نواحی منفصل شهری الحاق شده به سنندج تعیین و اعلام شدند، دستگاههای خدماترسان مکلف شدند خدمات لازم را برای ارتقای سطح کیفی زندگی در این مناطق ارایه دهند، اما در ادامه به دلیل عدم تخصیص اعتبارات لازم این امر تا کنون تحقق نیافته است.
زمانی وجود هزینههای بالا برای سنددار کردن املاک موجود در این نواحی را مهمترین دلیل عدم تمایل ساکنان برای گرفتن سند اعلام کرد و گفت: وجود هزینههای بالا، بروکراسی اداری و وجود باندهای مافیایی که شبانه کار ساخت و ساز را انجام میدهند و کیفیت لازم را اجرا نمیکنند از جمله مشکلات موجود در این بخش به شمار میرود که قطعا باید راهکار مناسبی برای سامان دادن به این معضلات اندیشیده شود.
وی ایجاد دفاتر تسهیلگری، صدور اسناد با مشارکت مردم و ساخت سرای محله را از بهترین روشهای ممکن برای حل بحرانهای سکونتگاهها در سنندج دانست و ادامه داد: درحال حاضر پهنههای اصلی شهری از جمله نایسر، گریزه، آساوله، ننله و حسنآباد مهمترین سکونتگاههای غیر رسمی شهر سنندج به شمار میروند که برای رفع مشکلات آنها ارادهای بالا و همتی قوی نیاز خواهد بود.
*** دو مصوبه دولت دهم به تشدید حاشیهنشینی کردستان منجر شد
مدیرکل دفتر فنی استانداری کردستان نیز در مورد مهمترین علت ایجاد سکونتگاههای غیررسمی سنندج معتقد است: یکی از عوامل شکل گیری این سکونتگاه ها میتواند مهاجرتهای بیرویهای باشد که از روستاها به شهرهای کردستان صورت میگیرد در چند سال اخیر متأسفانه خشکسالی اتفاق افتاده و بسیاری از روستاهای استان کردستان باوجود اینکه قبلا پرآب بودند، اکنون دچار مشکل کمآبی شدهاند که سبب شده تا روستاییان هم از نظر درآمدی و هم مسایل بهداشتی دچار مشکلات عدیدهای شوند که سرعت مهاجرت روستاییان به شهرها را تشدید کرده است.
حشمت الله صیدی با اشاره به اینکه در دولت قبل تبدیل چهار روستای اطراف شهر سنندج به ناحیه منفصل شهری به تصویب رسید افزود: این مصوبه باعث شد ارزش افزودهای در این مناطق به وجود بیاورد که مردم به این نواحی هجوم بیاورند و به دنبال آن کنترل از دست شهرداری خارج شد و این مناطق بیحساب و کتاب گسترش یافتند.
وی اظهار کرد: ما هیچ طرح تفکیکی مصوب یا معبر استانداردی در این مناطق نداریم وقتی طرح جامع و تفصیلی مصوبی وجود نداشته باشد، مردم به تشخیص خودشان در قوارههای ناهمگون و بسیار نامناسب در قطعات 100 متری، 150 متری و 200 متری با جانمایی نادرست مستقر میشوند.
صیدی در ادامه سخنانش وجود زمینهای قولنامهای را یکی از مشکلات فعلی شهرهای استان کردستان دانست و گفت: وجود این زمین ها متاسفانه به خاطر یک خلاء قانونی است که نمیتوانیم به زمینهای قولنامهای پروانه ساختمانی بدهیم در حالی که مردم مخصوصا قشر ضعیف جامعه به مسکن و سرپناه نیاز دارند، پس باید بپذیریم که ساخت و ساز غیرمجاز، بیرویه، بیضابطه و بی حساب و کتاب اتفاق بیفتد که از دغدغههای ماست.
او در مورد پیشنهادات معاونت عمرانی استانداری برای رفع مشکلات حاشیه نشینی و سکونتگاه های غیر رسمی در استان نیز اظهار کرد: در سال 94 از سوی معاون عمرانی استانداری کردستان و سایر مقامات ذیربط پیشنهادهایی ارایه شد تا در حاشیه یکی از روستاهای اقماری شهر سنندج قطعه زمینی 40 هکتاری مشخص شده و مسئولیتش به اداره کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان واگذار شود در نهایت قرار شد فقط برای محرومان استان و بالاخص محرومان شهر سنندج که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند، خانهسازی در این زمین انجام شود به این صورت که با کمک دستگاههای مختلف هزینه تهیه زمینِ این کار، تأمین و در اختیار این عزیزان قرار داده شود؛ سپس کمکهایی به متقاضیان و مشمولان این طرح در قالب وام صورت گیرد تا بتوانند مسکن مناسب بسازند.
صیدی اضافه کرد: یکی از مسایلی که باعث این نوع حاشیهنشینی شد، خدماترسانی غیر قانونی دستگاههای خدماترسان استان از قبیل آب، برق، گاز و ... بود چند سال قبل دستگاههای خدماترسان را از ارایه انشعابات به ساکنان نواحی منفصل شهری سنندج خصوصا مالکان ساخت و سازهای غیرمجاز منع کرده بودیم.
وی ادامه داد: اما سال 87 دولت یک مصوبهای را گذراند که هر چه تا به حال ساخته شده، دستگاههای خدماترسان اجازه دارند تا به آنها خدمات بدهند این مصوبه دولت قبل موجب شد تا ابزار بازدارنده مهاجرت به شهر و حاشیهنشینی در سنندج خود به خود از بین برود.
او گفت: در واقع هر فردی با خود اندیشید که اگر برود در هر جایی، به هر شکلی و خارج از حریم شهر ساخت و ساز کند، بعدا میتواند خدمات و انشعاب بگیرد که طبیعتا این مصوبه خود به یک عامل تشویقی برای توسعه حاشیهنشینی و مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها تبدیل شد.
او گفت: تا پیش از این مصوبه، ارایه انشعابات با حساب و کتاب بود اگر ساخت و ساز بر اساس ضوابط و مقررات و اخذ پروانه ساختمانی در محدوده شهری و با حساب و کتاب بر اساس کاربریهای مربوط انجام میشد، متقاضی ساختمانسازی میتوانست مجوز انواع انشعابات را دریافت کند اما وقتی قرار شد هر نوع کاربری بتواند انواع انشعابات مورد نیاز برای سکونت را بگیرد، در نتیجه به یک عامل تشویقی برای گسترش بیرویه شهرنشینی در حاشیه شهرها تبدیل شد در حالی که تا قبل از تصویب در هیات دولت، عدم ارایه مجوز دریافت انشعابات مختلف، یک عامل بازدارنده برای مهاجرت به حاشیه شهرها بود.
*** 50درصد درصد کالبد شهری سنندج در نواحی غیررسمی
رییس شورای شهر سنندج نیز دراین ارتباط با بیان اینکه طبق آمارهای مراجع رسمی 50 درصد کالبد شهری سنندج برای سکونت، در حاشیه شهر قرار گرفته است گفت: در بودجههای 94 و 95 شهرداری به صورت مصداقی برای هر یک این نواحی منفصل شهری اعتبار خاص در نظر گرفته به طوری که سهم فعالیتهای شهری در هر ناحیه به طور خاص مشخص شده است.
سید غریب سجادی می گوید: اگر بخواهیم مشکلات سنندج را بررسی کنیم، بدون تردید کارشناسان و حتی مردم، بزرگترین مشکل شهر را حاشیهنشینی میدانند که خود این پدیده نیز چالشهایی به همراه دارد.
وی با بیان اینکه متاسفانه آمار صحیح و دقیقی از میزان جمعیت ساکن در نواحی حاشیهای و سکونتگاههای غیررسمی سنندج وجود ندارد اما طبق آمار غیررسمی بیش از50 درصد جمعیت سنندج در حاشیه این شهر زندگی میکنند، افزود: همچنین طبق آمارهای مراجع رسمی 50 درصد کالبد شهری سنندج برای سکونت، در حاشیه شهر قرار گرفتهاند که شکلگیری این نواحی مشکلات حادی را برای شهر سنندج در بخشهای مختلف اجتماعی، فرهنگی، عمران شهری و سایر بخشها ایجاد کرده است.
سجادی درباره اقدامات و نقش شورای شهر سنندج در ساماندهی چهار ناحیه منفصل شهری نایسر، حسنآباد، گریزه و ننله گفت: قاعدتا یکی از دغدغههای اعضای شورای شهر سنندج توجه به این نواحی منفصل شهری بوده است، متاسفانه به دلیل کمبود منابع مالی شهرداری تا پیش از سال 92 اقدام خاصی در نواحی منفصل شهری و مناطق حاشیهای سنندج انجام نشده بود، اما در شورای شهر دوره چهارم بر اساس همان اعتبارات ناچیز، توزیع عادلانه امکانات و بودجه در نواحی منفصل شهری و مناطق حاشیهای در دستور کار قرار گرفت و بخشی از اعتبارات تخصیصی به صورت ویژه به این مناطق اختصاص یافت.
رییس شورای شهر سنندج با تاکید بر اینکه در کلیت موضوع تحول قابل توجهی در نواحی حاشیهای و منفصل شهری سنندج ایجاد نشده است، درباره میزان بودجه مناطق منفصل شهری سنندج چنین اظهار کرد: طی سنوات گذشته اعتبارات برای یک منطقه خاص اختصاص نمییافت بلکه بودجه برای هر یک از بخشهای آسفالت، فضای سبز یا سایر فعالیتهای شهری به طور جداگانه اختصاص پیدا میکرد.
وی ادامه داد: به عبارتی اعتبارات هر یک از نواحی به طور جداگانه مشخص نبود؛ اما در بودجههای 94 و 95 شهرداری به صورت مصداقی برای هر یک این نواحی منفصل شهری اعتبار خاص در نظر گرفته شده است به طوری که سهم فعالیتهای شهری در هر ناحیه به طور خاص مشخص شده است.
وی افزود: همچنین از زمان آغاز دوره چهارم شورای شهر سنندج پیشنهادی مبنی بر تشکیل کمیسیون ویژه برای نواحی منفصل شهری سنندج ارایه و در صحن علنی شورا به تصویب رسید که تمرکز اساسی این کمیسیون بر اتخاذ تصمیمات و سیاستگذاری برای نواحی حاشیهای و منفصل شهری سنندج است.
رییس شورای شهر سنندج درباره خروجی این کمیسیون نیز گفت: اعضای این کمیسیون طی بازدیدهای میدانی برخی مشکلات این مناطق را شناسایی کردند که ایجاد فضای سبز و احداث اولین سرای محله در نایسر از تصمیمات این کمیسیون بوده است.
سجادی نواحی حاشیهای سنندج را به دو دوره قبل از سال 1390 و بعد از سال 1390 تقسیم کرد و افزود: از سال 90 بر اساس مصوبه هیات دولت وقت شاهد الحاق 4 ناحیه منفصل شهری نایسر، گریزه، ننله و حسنآباد به شهر سنندج بودیم که با این اتفاق مناطق ذکر شده که در قالب روستا مدیریت میشدند و فاقد امکانات زیربنایی اولیه بودند به شهر سنندج ملحق شدند؛ از طرف دیگر با الحاق این چهار روستا به شهر، بار جمعیتی بسیار زیادی بدون سیاستگذاری و پشتوانه مدیریتی به شهر سنندج سرریز شد.
رییس شورای شهر سنندج گفت: پیش از سال 90 و از اوایل انقلاب نیز به دلایل مختلف شاهد رشد حاشیهنشینی در اطراف سنندج بودیم و مدیریت شهری سنندج برای جلوگیری از توسعه این مناطق ضعیف بود؛ از طرف دیگر از اواسط دهه 70 شاهد مهاجرت روستانشینان به سنندج بودیم.
سجادی درباره تخفیف عوارض شهرداری در نواحی منفصل شهری تصریح کرد: سیاستهایی در این بخش در نظر گرفته شده به طوریکه نرخ این عوارض برای سال 95 ثابت مانده اما متاسفانه این سیاستهای تشویقی آنچنان قابل توجه نیست.
سجادی در بخش دیگری از اظهاراتش از انشعابهای غیرقانونی منازل از دکلهای برق خبر داد و گفت: بر اساس آمارهایی که ارایه میشود (البته صحت آن تایید یا تکذیب نمیشود) در شهر سنندج بیش از 12 هزار انشعاب آب غیرمجاز وجود دارد که بسیاری از این انشعابها مربوط به نواحی منفصل شهری و حاشیهای است.
به گفته وی حال فارغ از این آمار وجود انشعابهای نامتعارف در این نواحی به راحتی قابل مشاهده است و به وفور وجود دارد. ضمن این که برخی از این انشعابات مربوط به گاز است که میتواند جان اهالی این نواحی را تهدید کند.
اگرچه بیشتر مشکلات مربوط به حاشیه نشینی در شهر سنندج وجود دارد اما اگر این پدیده مدیریت و کنترل نشود می رود که سایر شهرهای استان کردستان هم دچار این معظل اجتماعی شوند و آن وقت این مناطق با مشکلات جدی روبرو می شوند و کنترل و مدیریت آن دشوار می شود.
جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصرساختمان (http://telegram.me/asresakhteman) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.