عصر ساختمان- نور را میتوان یکی از عالیترین پدیدههایی دانست که همواره نقشی حیاتی و موثر در زندگی انسان داشته و بشر از دوران کهن به آن آگاه بوده و به صورتهای گوناگون توجه و احترام خود را نسبت به آن ابراز کرده است. اگرچه نور در وهله نخست امکان رویت پدیدهها را فراهم میآورد، اما در دنیای امروز که مردم بیشتر زمان زندگی خود را در فضاهای داخلی سپری میکنند، کارکرد نور از روشنایی فضا فراتر رفته و امکان طراحی و خلق فضاهایی شاخص و اثرگذار را فراهم کرده است.
اهمیت نورپردازی در دکوراسیون داخلی
نور را میتوان یکی از عالیترین پدیدههایی دانست که همواره نقشی حیاتی و موثر در زندگی انسان داشته و بشر از دوران کهن به آن آگاه بوده و به صورتهای گوناگون توجه و احترام خود را نسبت به آن ابراز کرده است. اگرچه نور در وهله نخست امکان رویت پدیدهها را فراهم میآورد، اما در دنیای امروز که مردم بیشتر زمان زندگی خود را در فضاهای داخلی سپری میکنند، کارکرد نور از روشنایی فضا فراتر رفته و امکان طراحی و خلق فضاهایی شاخص و اثرگذار را فراهم کرده است.
نور به عنوان ابزاری برای بیان ایده و خلاقیت، بر تمامی جنبههای دیگر طرح نیز اثر گذار است. به عنوان نمونه، طراح میتواند با نورپردازی مناسب به فضا وسعت بخشیده و یا در صورت یکنواختی زیاد، فضایی خنثی را ایجاد نماید. از سوی دیگر علم روانشناسی اثبات کرده همانطور که نورپردازی مناسب عامل اصلی در ایجاد آرامش روحی و روانی مصرفکنندگان از محیطهای داخلی بوده و تاثیر به سزایی در روحیه افراد و عملکرد کاربران در فضا دارد، عدم نورپردازی مناسب باعث ایجاد حسی ناخوشایند و کسالتآور در کاربران میگردد. طراح میبایست ضمن تامین رضایتمندی کاربران فضا، به تمامی اهداف پروژه نیز دست یابد. به بیان ساده، ارتباطی غیرقابلانکار بین یک طراحی داخلی موفق و نورپردازی وجود دارد. بهطور مثال با نورپردازی مناسب است که میتوان نظرها را به سمت جزئیات دکوراسیونداخلی مانند اکسسوریها یا نقاشی دیواری و مواردی از این دست جلب کرد و در عینحال، یک تعادل نسبی میان تمامی اجزای دکوراسیون داخلی ایجاد کرد.
علت تنوع نورپردازی در فضاهای گوناگون
در پروسه طراحی نورپردازی دکوراسیون داخلی، آیتمهایی مانند نوع فضا، کاربران و فعالیت آنان، مدت زمان بهرهبرداری از فضا، میزان شدت روشنایی مورد نیاز در عملکردهای متفاوت، انعکاس سطوح، رنگها، کنتراست سطوح و نقاط مختلف فضا باید در نظر گرفته شود، همچنین به آیتمهایی نظیر نحوه و میزان توزیع روشنایی نیز باید توجه گردد.
انواع نورپردازی در دکوراسیون داخلی
نور را میتوان براساس منبع تولیدکنندهاش به دو دسته عمده " نور طبیعی" و " نور مصنوعی" تقسیم کرد. نور طبیعی
اولین و بهترین منبع روشنایی است و بیشترین تأثیر را در دکوراسیون داخلی دارد و باید مناسب ترین بهره از انعکاس نور طبیعی برده شود.
نورپردازی مصنوعی بر اساس نحوه توزیع به دو گروه اصلی " نورپردازی گسترده General Lightening" و " نورپردازی کانونی " تقسیم میشود که نورپردازی کانونی خود دارای دو زیر شاخه " نورپردازی تاکیدی Accent Lightening " و "نورپردازی وظیفهای Task Lightening" میباشد.
1- نورپردازی گسترده: نور عمومی یکی از مهمترین انواع رایج نورپردازی است. نوری با تابش ملایم که تمام فضای شما را پوشش میدهد و برای مقصودهای عمومی مانند مطمئن حرکتکردن در فضا مربوط میشود و برای کارهایی نظیر برجسته کردن اشیا در خانه، ایدهآل نیست. در واقع نور کلی و اصلی ساختمان همان نوری است که معمولاً به صورت سراسری درنورپردازی استفاده می شود. اهمیت نور غالب بر محیط در نورپردازی داخلی به اندازهای است که میتواند احساس ساکنین را تحت تأثیر قرار دهد. بهطور کلی، این نور توسط منابع نوری سقفی و بزرگ تأمین میشود. کم و یا زیاد بودن نور اصلی، میتواند باعث ایجاد احساس ناخوشایندی شود. این نوع نورپردازی درخشندگی خاصی را به محیط میدهد. از این نوع نورپردازی برای دیدن اجسام و حرکت راحت و ایمن استفاده میشود. در این نورپردازی، روشنایی محیط معمولأ با استفاده از لوسترها و لامپهای سقفی و... ایجاد میشود.
2- نورپردازی تأکیدی: نورپردازی تاکیدی یکی از نورپردازیهای مهم در دکوراسیون داخلی محسوب میشود که برای تاکید بر روی برخی از جزئیات و لوازم موجود در فضای داخلی مثل بوفه و کتابخانه، تابلو و کلکسیونها و سایر اکسسوریهای داخلی استفاده میشود. با استفاده از نورهای تاکیدی میتوان فضای خانه را خاصتر کرد. به طور مثال دیوارکوبها و هالوژنهایی که به صورت تکی نورپردازی میکنند، برای ایجاد نورهای تاکیدی بسیار مناسباند. برای اینکه نورپردازی تأثیرگذارتر باشد، نور باید با شدت حداقل سه برابر بیشتر از نقاط دیگر، بر شیء مورد نظر تابیده شود.
3- نورپردازی وظیفهای: همانگونه که از نام این نوع نورپردازی در ساختمان پیداست، از آن برای تمرکز بیشتر در زمان انجام فعالیتهای مختلف استفاده میشود. به طور مثال در زمان مطالعه، آشپزی و یا انجام اموری که به نور و تمرکز بیشتری نیاز است، نورهای وظیفهای بسیار کوچکتر و متمرکزتر از نورهای عمومی و گسترده، به عنوان نور کمکی و یا نور دوم مورد استفاده قرار میگیرند. نورهای وظیفهای به عنوان نور مکمل استفاده میشوند. به طور مثال در فضای نسبتا کم نور نمیتوان تنها از این نورها استفاده کرد، در عوض در کنار نور گسترده موجود از آباژورها و یا چراغهای رومیزی میتوان کمک گرفت، همچنین برخی از هالوژنها که در فضای بالایی جزیره و OPEN آشپزخانهها نصب میشوند حکم نورهای وظیفهای را دارند. در این نوع نورپردازی، نور میتواند به وسیله منابع زیادی تأمین شود. هدف از این نورپردازی این است که با افزایش درخشندگی، فشار وارده بر چشم را در حین کار کم کند تا کاربر بتواند با سهولت بیشتری به فعالیت خود مانند مطالعه، خیاطی، آشپزی و غیره بپردازد.
بهرهوری انرژی مصرفی:
امروزه تلاش برای افزایش بهرهوری و کاهش مصرف انرژی بیشتر از آنکه یک انتخاب باشد، یک ضرورت است. طراح موظف است ضمن درنظر گرفتن سناریوی کامل روشنایی روز و شب و استفاده صحیح از نور طبیعی در راستای حفظ منابع انرژی، نسبت به طراحی نورپردازی مصنوعی هم اقدام نماید. همچنین استفاده از "دیمر" برای کلیدهای برق به جای استفاده از کلیدهای برق سنتی، علاوه بر استفاده بهینه انرژی و کاهش هزینه ماهیانه برق، به آسانی امکان تنظیم میزان و شدت نور را متناسب با شرایط مختلف فراهم می آورد. به طور مثال هنگام مطالعه یا برگزاری میهمانیها نور بیشتر و هنگام استراحت یا تماشای فیلم شدت نور کمتری مورد نیاز است.
نورپردازی فضاهای مسکونی:
هر یک از فضاهای مسکونی دارای طرح روشنایی ایدهآل خودش است و اکنون که میدانید گزینههای مختلف نورپردازی چیست، وقت آن است که تصمیم بگیرید چگونه و در کجا منابع نور خود را در هر اتاق قرار دهید. اگرچه در نهایت سلیقه شخصی نیز اثرگذار است اما برخی از استانداردها میتواند افراد را برای انتخاب نورپردازی مناسب راهنمایی کند. به طور مثال میتوانید از مطالب زیر الهام بگیرید:
•فضای ورودی: با یک چراغ آویزان نورانی یا لوستر کوچک شروع کنید. سپس با لامپهای دیگر نورپردازی را تکمیل کنید.
•فضای نشیمن: چون از اتاقنشیمن معمولاً در بعد از ظهرها و شبها استفاده میشود، باید بهگونهای طراحی شود که بتوان از موقعیت خورشید در ساعتهای بعد از ظهر استفاده نمود. این فضا محل خوبی برای استفاده از نورپردازی یا روشنایی گسترده است. اگر اتاق شما دارای یک فضای مرکزی اصلی است، از یک روشنایی بزرگ استفاده و آن را در مرکز سقف قرار دهید. همچنین استفاده از لامپهایی در کف و گوشههای اتاق میتواند سایهروشن مناسبی ایجاد نماید. اگر شما یک بوفه یا یک قطعه بزرگ دیگر برای مبلمان داشته باشید، ممکن است بخواهید نورپردازی شاخصی از بیرون یا داخل برای آن در نظر بگیرید.
• فضای غذاخوری: کنترل نور میتواند فضای غذا خوری را تغییر دهد، آرامش ایجاد کند و فضایی دلچسبتر فراهم آورد. نور عمومی که میتوان شدت آن را با استفاده از "رئوستا" کم یا زیاد کرد، میتواند برای هر موقعیت، محیطی مناسب ایجاد کند. منبع اصلی شما باید از یک چراغ بزرگ، آویز یا لوستر که بر روی میز ناهارخوری قرار دارد، باشد. اگر گوشه تاریک اضافی وجود داشته باشد، میتوانید از نورپردازیهای مکمل استفاده کنید.
• آشپزخانه: در آشپزخانه استفاده از نور طبیعی و منظره بیرون در اولویت بوده و نور مصنوعی هم حتی در طول روز مهم و مفید است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که تشعشع مستقیم خورشید، به دلیل ایجاد حرارت در آشپزخانه مطلوب نمیباشد. نورپردازی این قسمت از فضای منزل همواره پیچیده است. روشنایی آشپزخانه به سه بخش اصلی تقسیم می شود: "نورپردازی کلی برای حرکت درون فضا و نظافت - نورپردازی میز صبحانه به ترتیب توصیف شده در بخش نهارخوری- روشنایی سطوح کار، محل قرار گیری ظروف موردنیاز و حاوی مواد غذایی و روشنایی اجاق پخت و پز"
روشنایی منحصر به چراغ مرکزی سقفی، برای آشپزخانه مناسب نیست زیرا کابینتهای دیواری و بدن فردی که به آشپزی مشغول است سایههای مزاحم و نامناسب را ایجاد میکنند .سیستمهای آشپزخانه این مسائل را حل و اغلب روشنایی مناسبی را در زیر کابینتهای دیواری، روی اجاق و درون قفسهها پیشبینی میکند. هنگام کار در آشپزخانه چشم مرتبا به اطراف نگاه میکند و از این جهت کاهش کنتراست نوری در ایجاد حس آرامش موثر است .
• اتاق خواب:
همانگونه که نورپردازی صحیح اتاق خواب موجب احساس آرامش و امنیت میشود، نورپردازی نامناسب آن پیامدهایی مانند خستگی، سردرد، بدخلقی و پرخاشگری دارد. گزینه مناسب ایجاد انعطاف پذیر نوری است، به نحوی که برای تمامی ساعات روز مناسب باشد و حالتی خوشایند به اتاق در هر لحظه از شبانهروز، ببخشد. نورپردازی باید به گونهای طراحی شده باشد که کاربر با فشاردادن یک کلید ساده، به راحتی بتواند نور اتاق را زیاد یا کم کند، به طور مثال بتواند اتاق خود را از یک اتاق نورانی، به یک اتاق آرام با نوری رمانتیک و مناسب استراحت، تبدیل نماید.
اگرچه نورپردازی سقفی و عمومی برای اتاقخواب خوب است و نظافت اتاق را آسان میکند اما نور اصلی و کاربردی بهتر است در ارتفاعات پایینتر و بصورت موضعی باشد. میز آرایش، کمدهای لباس، میز پاتختی به روشنایی نیاز دارند. در اتاق خواب میتوان از چراغهای پایهدار(استند)، آباژور و چراغ برقی استفاده کرد. تأمین حداقل میزان نور مورد نیاز، برای جهتیابی در نیمه شب که فرد از خواب برخاسته و در اتاق حرکت میکند، ضروری است. این نور میتواند در ارتفاع بسیار پایین و حتی در نزدیکی سطح زمین یا بصورت غیر مستقیم و مخفی باشد تا اشعه مستقیم آن باعث خیرگی چشم در اتاق خواب تاریک نشود.
منابع روشنایی قرار گرفته در ارتفاع پایین، حالت استراحت و خواب را تداعی می کنند. مهمترین نکتهای که در مورد نور مصنوعی اتاق کودک باید مورد توجه قرار بگیرد، ایمنی است و باید از چراغهای متحرک پایهدار و در دسترس کودک اجتناب کرد.
• حمام و سرویسهای بهداشتی : در حمام و دستشویی علاوه بر چراغهای سقفی که برای تأمین روشنایی محیط مورد استفاده قرار میگیرند، نصب یک چراغ دیواری در بالای آینه نیز ضروری است. اما توجه داشته باشید که برای این منظور از چراغ های فلوئورسنت استفاده نکنید زیرا نور این چراغها موجب تغییر برخی از رنگها شده و تصویر شما را با رنگهای غیرواقعی در آینه منعکس میکند. همچنین سرویس بهداشتی یکی از مکانهای بسیار مناسب برای استفاده از چراغهای تزئینی است، زیرا با کمک این چراغها به اندازه زیادی بر زیبایی و لطافت دکوراسیون این فضا افزوده میشود.