عصر ساختمان:شنیدن داستان شکلگیری نمایشگاه بینالمللی شهر آفتاب از زبان سیدمازیار حسینی معاون سابق فنی و عمرانی شهرداری تهران و مشاور شهردار تهران جذاب است.
به گزارش پایگاه خبری«عصرساختمان » به نقل از همشهری آنلاین، ناگفتههای او در مورد ساخت نمایشگاه آن هم در روزهای تحریم، شنیدنی است. حسینی از چگونگی تکمیل سازه نمایشگاه میگوید و اینکه یک کارخانه ماشینسازی اراک برای ساخت نمایشگاه در محل نمایشگاه بنا شد تا سازههای سنگین و فولادی نمایشگاه در محل ساخته شود. وی از استخراج سنگ خاصی در معدنی در استان فارس میگوید که برای ساخت نمایشگاه بهکار رفت. روایت او از ساخت سومین نمایشگاه بینالمللی آسیا جذاب است و شنیدنی که در پی میآید.
کار ساخت نمایشگاه چگونه آغاز شد؟
مشکلات ناشی از برگزاری نمایشگاه در داخل شهر تهران باعث شد که فکر شکلگیری نمایشگاه جدیدی در شورای شهر و شهرداری تهران ایجاد شود. مکانیابی در واقع انجام شد و شهر آفتاب برای این موضوع اختصاص یافت. در سال 89موضوع از سوی شهرداری تهران به معاونت فنی و عمرانی واگذار شد. البته قرار شد مسائل طراحی و اجرا بهعهده معاونت و تأمین منابع بهعهده سازمان سرمایهگذاری باشد. مسئول سازمان سرمایهگذاری در آن دوره آقای میراحمدی بودند که جا دارد از ایشان تشکر کنم. بعد از ایشان هم آقای ترکآبادی معاون ایشان مسئولیت سازمان را بهعهده گرفتند که ایشان هم تلاش بسیار زیادی کردند. شهردار تهران بر واگذاری ساخت نمایشگاه تهران به شرکت یادمان سازه در سال 89تأکید کرد. از آنجا که یادمان سازه در کارهای شاخص و خاص تجربه خوبی داشت پیشبینی بر این بود که بتواند کار ساخت نمایشگاه را با توجه به تجربه ساخت برج میلاد به خوبی انجام دهد که اینگونه هم شد. در آن زمان مسئولیت سازمان با مرحوم منصور ترکان بود که خیلی زحمت کشیدند و بعد از فوت ایشان که خیلی دور از ذهن و ناباورانه بود، مهندس اسکندر قبول زحمت کردند.
سازه بسیار مجلل و در عین حال پیچیده
سازه فلزی که برای شهر آفتاب طراحی و اجرا شده کار بسیار سختی بود. 2سالن با دهانه 50متر در 2 طرف و یک سالن بزرگ با دهانه 80متر در وسط برای نمایشگاه طراحی شدهبود. طراح نمایشگاه شهر آفتاب برای احداث سقف این پروژه از تکنولوژیای استفاده کرده که در ساخت استادیوم لانه کبوتر شهر پکن بهکار رفته است. در واقع این سازه اتصالاتی داشت که باید سهبعدی طراحی و اجرا میشد. براساس تحقیقاتی که در آن دوره مهندس ترکان انجام داد، 2 گروه بودند که میتوانستند در ایران این کار را انجام دهند؛ گروه اول شرکت ماشینسازی اراک بود که میتوانست این کار را انجام دهد وگروه دوم هم عدهای بودند که با ماشینسازی اراک در یک دورهای کار میکردند و بعدها از آن جدا شده بودند. در واقع این 2گروه یک گروه بودند.
پروفیلی که در آنجا باید بهکار گرفته میشد پروفیلی عادی مورد استفاده در کشور نبود. نوع اتصالات و شکلشان فوق العاده پیچیده بود با دهانه 80متر. در گام اول برای احداث سازه فلزی ماشینسازی اراک انتخاب شد. 2پیمانکار دیگر هم که یکی شرکت آهاب برای احداث سازههای تاسیساتی و دیگری شرکت کاشالوت هم برای ساخت خود ساختمانهای اصلی نمایشگاه انتخاب شدند. مشاور معماری ما مهندسین مشاور نقش جهان پارس بود که یک شرکت آلمانی با عنوان GMP را بهعنوان مشاور خارجی در کنار خود داشت. شرکت GMP یک شرکت معتبر آلمانی است که بهصورت تخصصی کار احداث نمایشگاههای مختلف جهان را انجام میدهد. اتفاقا این برای ما مهم بود چرا که کار روی نمایشگاه شهر آفتاب برای ما تنها کارکردی ملی نداشت بلکه ما میخواستیم نمایشگاهی فرامنطقهای و حتی با ابعاد جهانی برای یک قرن آینده پایتخت بسازیم. در نتیجه وجود یک مشاور درجه یک بینالمللی میتوانست خیلی به ما کمک کند. مشاور خارجی میتوانست نگاه بینالمللی را برایمان در نمایشگاه به همراه آورد و مشاور داخلی نیز میتوانست معماری ایرانی، اسلامی و بومی را وارد پروژه کند.
GMP جزو مشاوران برجستهای است برای تأیید نمایشگاه. این گروه مشاوران شکل گرفت و کار شروع شد. در ابتدا حجم قابل توجهی خاکبرداری داشتیم. ما نمایشگاه را در 2فاز تعریف کردیم که در فاز اول سالنهای اصلی نمایشگاه به بهرهبرداری میرسید. یعنی همین تالار ملل و سالنهای سه قلو.
ما از همان سالهایی که کار را شروع کردیم، بحث فضای سبز را پیش بردیم. در نتیجه محور اصلی کار که یک گودال باغچه است را آغاز کردیم. در معماری ایرانی چند عنصر را در کنار هم میبینید. یک کوشک و آب و گیاه است. در واقع آب و گیاه طراوت و زندگی را به کوشکها میدهند. در نتیجه تلاش شد که با تکیه بر همین عناصر محور گودال باغچه طراحی شود. نکته مهمتر این بود که نمایشگاه بینالمللی در مجاورت مرقد مطهر حضرت امام (ره) در دست احداث بود. ما نمیخواستیم از نظر سازهای و معماری کاری کنیم که ناهماهنگی ایجاد بشود. معماری ایرانی 3عنصر دارد. یک اقلیم، دوم مردم، سوم هم تکنولوژی و دانش مهندسی است. هر کس که این سه عنصر را در معماری بهکار ببرد، میتواند معماری ایرانی را به اجرا بگذارد. این سه عنصر همانی هست که در شمال کشور، باغ و باغچه در اطراف خانه قرار میگیرد و سقف شیروانی در خانهها بهکار میرود و در یزد و کاشان، خانه در باغ و باغچه و حوض را در بر میگیرد و سقف تخت میشود و بادگیر هم در کنار خانه جای میگیرد. این نشاندهنده شناخت اقلیم و مردم است.
در شهر آفتاب تصور میکنم معمار توانسته به خوبی از این سه عنصر استفاده کند. این سازههایی که در آنجا ساخته شده از نظر مهندسی خوب طراحی شده است. آنجا باغ و خاک زیادی دارد. بنابراین با طراحی گودال باغچه تلاش شدهاست تا فضای امنی برای بازدیدکنندگان بهوجود آورد و از مردم در برابر اقلیم گرم و خشک و بادی که در آنجا وجود دارد محافظت شود.
مشکلات پیش رو در مراحل ساخت
متأسفانه مسئلهای در کشور وجود دارد که اگر به آن دقت نکنیم آسیب زیادی به کشور وارد میکند. موضوعی به اسم «زنجیره تأمین». ما معمولا تولیدکننده و مصرفکننده را میبینیم. مثال بارز این اتفاق تولید کالاهای کشاورزی و فروش آنها با قیمت کم توسط تولیدکننده و خرید آن توسط مصرفکننده با قیمت بالاست.
لجستیک و پیش تولید از اساسیترین ارکان موفقیت در یک پروژه است. بهعنوان مثال تجربه ما در جنگ بسیار خوب بود. هر گاه لجستیک ما خوب بود، به راحتی به پیروزی دست پیدا میکردیم. هر وقت لجستیک ما کمی مشکل داشت، در عملیاتها با مشکل روبهرو میشدیم. این مسئله در مسائل عمرانی هم صدق میکند. باید در زمینه فعالیتهای عمرانی به مسئله «زنجیره تأمین» دقت شود.
سنگهای معدن بکر شیراز در شهر آفتاب
در نمایشگاه آفتاب طراح نمایشگاه، از سنگهای بزرگی در طراحی اولیه استفاده کرد. در واقع طراح معتقد بود که این سنگها باید بزرگتر از حد معمول باشد. این دیدگاه طراح هم درست بود چرا که نمایشگاه جمعیت زیادی را میزبانی میکند و باید مقاومتش نیز بسیار بیشتر باشد.
در جریان احداث شهر آفتاب من متوجه شدم که فهرستی از کشورهای تولیدکننده سنگهای بزرگ تهیه شده و بحث در مورد تأمین سنگها از خارج از کشور است. طبیعی است که من خیلی ناراحت شدم. البته من به همکارانم حق میدادم. دلیلاش این بود که در داخل کشور، تولیدکننده چنین حجم سنگ و با این ابعاد وجود نداشت. این در حالی است که کشور ما یکی از بزرگترین صادرکنندگان سنگ در جهان است. سنگ ما بهصورت فله به کشورهای ایتالیا و چین صادر میشود و آنجا پس از فرآوری با نام ایتالیا به فروش میرسد. این تولید و فرآوری و تأمین آن یکی از مسائل اساسی است. من اصرار کردم حتی یک متر سنگ نباید وارد شود. مسلما اگر مناقصه میگذاشتیم چین برنده میشد و سنگ فله را از ما میخرید و پس از فرآوری به چند برابر قیمت به ما میفروخت. پیشبینی بر این بود اگر بخواهیم سنگ مورد نیاز را از داخل تأمین کنیم، با مشکلاتی نظیر تأخیر و کیفیت روبهرو خواهیم بود. طراح هم اصرار میکرد که حتما همان سنگ خاص با همان مشخصات تهیه و کار شود. با اصرار من، دوستان سرانجام قانع شدند که میتوانند از داخل سنگ تأمین کنند. بنابراین پس از جستوجوهای زیاد، یک معدن بکر و بهرهبرداری نشده در شیراز پیدا شد که تمام ویژگی سنگهای مورد نیاز نمایشگاه را داشت. الان بخشی از سنگهایی که در کف و بدنه استفاده شدهاست همان سنگهایی است که از آن معدن استخراج کردیم.
استقرار ماشینسازی اراک در محل پروژه
ما برای احداث شهر آفتاب یک پیش تولید انجام دادیم. در ابتدا نقشههای سه بعدی تهیه و به مشاور خارجی ارائه شد و پس از تأیید آنها کار آغاز شد. در ابتدا نمونههای اولیه از سازههای مورد نیاز بهصورت آزمایشی توسط ماشینسازی اراک تولید شد. پس از اتصالات و تأیید نهایی کار تولید انبوه آغاز شد. کار اصلی اما وقتی اتفاق افتاد که بسیاری از سازههایی که در نمایشگاه باید مورد استفاده قرار میگرفت را باید در محل میساختیم. برخی از قطعات در ماشینسازی اراک ساخته و به محل نمایشگاه منتقل شد اما برای برخی سازهها بهدلیل حجم و وزن امکان ساخت در اراک و انتقال به محل نمایشگاه وجود نداشت. بنابراین ماشینسازی اراک یک کارگاه بزرگ در محل نمایشگاه آفتاب تجهیز کرد تا قطعات بزرگ را در آنجا تولید کند. در واقع میتوان گفت که برای ساخت نمایشگاه، ماشینسازی اراک، یک ماشینسازی اراک دیگری در کنار نمایشگاه ساخت تا بتواند قطعات مورد نیاز را در آنجا تولید کند. نصب این قطعات هم برای خود داستانی تازه بود. ما برای نصب این سازههای بسیار سنگین باید از جرثقیلهای خاصی استفاده میکردیم. درکنار این موضوع با توجه به اقلیم منطقه و تأثیر آن بر جوشکاریهای سازه باید تدابیری تازه اتخاذ میکردیم. جوشی هم که انجام میشد جوش ویژه بود چرا که فولاد بهکار رفته در آن هم ویژه بود. بنابراین همه این اتفاقات را با مدیریت پیش بردیم و الان هم از کیفیت کار بسیار راضی هستیم.
تجارب تازه
یک نکته بسیار جالب هم هماهنگی 2پیمانکار بود. سازه سقف روی دیوارههایی قرار گرفته که کار روی هر یک از این دو سازه بهعهده یک پیمانکار بود. دیوارها را یک پیمانکار انجام میداد و سقف را یک پیمانکار دیگر. هر کدام از اینها اگر یک میلیمتر در کار اشتباه میکردند، کل پروژه به مشکل بر میخورد. در واقع شهر آفتاب نقطه بسیار مهمی برای همکاری و همراهی پیمانکارها با هم بود. البته مدیریت مهندس ترکان در این مسئله بسیار نقش داشت.
شهر آفتاب چیست؟
نمایشگاه بینالمللی جزئی از شهر آفتاب است. کارکرد این شهر بیشتر تفریحی، خدماتی و فرهنگی است. 2دانشگاه شاهد و یادگار امام در بخش فرهنگی جای دارد. شبکه حملونقل آن بهتدریج باید کامل شود. در زون دیگر آن احداث یک بیمارستان بسیار بزرگ درنظر گرفته شده است چرا که هر شهری به لحاظ ایمنی نیاز به این دارد که در ورودیهایش حتما یک بیمارستان بزرگ داشته باشد چرا که اگر خدای ناکرده زلزله در تهران رخ دهد و بیمارستانهای داخل شهر امکان فعالیت نداشته باشند، خدمات رسانی در مبادی ورودی و خروجی شهر برای شهروندان ادامه یابد. بنابراین یک بیمارستان بزرگ نیز در شهر آفتاب در آینده دیده شده است. حتی برخی نیازهای اقتصادی هم دیده شده است.
تاریخچه
نمایشگاه بینالمللی تهران که در مجاورت بزرگراه چمران قرار گرفته، مدتهاست عملکرد نمایشگاهیاش را از دست دادهاست. اگرچه روزگاری که این نمایشگاه احداث میشد، خارج از شهر تهران جانمایی شده بود اما توسعه شهر تهران خیلی زود نمایشگاه بینالمللی را وارد بافت شهری کرد و مشکلات مختلفی ازجمله مشکلات ترافیکی و زیستی گوناگونی بهوجود آورد. به همین منظور اراده مدیریت شهری تهران بر تغییر مکان نمایشگاه قرار گرفت. از اینرو شورای اسلامی شهر تهران برای نخستین بار در 10مهرماه سال 79 مصوبهای به تصویب رساند که براساس آن شهرداری تهران ملزم شد تا طرحی برای انتقال نمایشگاه بینالمللی تهیه کند.از سال 79تا سال 84، 3 شهردار بر مسند شهرداری تهران تکیه زدند اما در سال 84 بود که مدیریت شهری تهران 138هکتار از اراضی شهر آفتاب متعلق به آستان حرم حضرت امام را خرید. چندماه از خرید اراضی شهر آفتاب نگذشته بود که شورای شهر تهران مجوز انجام و تکمیل مطالعات و همچنین اجرای نمایشگاه بینالمللی جدید شهر تهران را در اراضی شهر تهران صادر کرد. در مردادماه 1385 مطالعات طرح نمایشگاه بینالمللی جدید شهر تهران توسط مهندسان مشاور داخلی با مشاور خارجی GMP آلمان صورت گرفت و همزمان شورای شهر تهران نیز طرح نمایشگاه جدید را به تصویب رساند. برای نخستین بار در دیماه سال 85 کلنگ ساخت نمایشگاه بینالمللی شهر آفتاب با حضور شهردار و رئیس شورای شهر و تولیت آستان مطهر حضرت امام به زمین زده شد اما تا سال 89 فعالیت اجرایی خاصی صورت نگرفت. عدموجود منابع مالی کافی از یک سو و آغاز تحریمهای ظالمانه، دلیل عمده عدمآغاز فعالیت اجرایی بود؛ اگرچه در آن روزها شهرداری تهران چندین پروژه بزرگ دیگر را در بخشهای مختلفی از شهر تهران در دست اجرا داشت. پس از گذشت 4سال شرکت یادمان سازه که متولی ساخت برج میلاد بود با تجربه زیاد در احداث بناهای بزرگ بهعنوان مدیر طرح نمایشگاه بینالمللی شهر آفتاب معرفی شد. کار عملیات اجرایی احداث نمایشگاه بینالمللی شهر آفتاب بهصورت جدی از شهریورماه سال 90 آغاز شد؛ روزهایی که تحریمهای ظالمانه علیه کشورمان به اوج رسیده بود. از اینرو کار احداث نمایشگاه با کندی ادامه یافت.
افق طرح
کار احداث نمایشگاه طی 2فاز انجام میشود. در فاز دوم و در افق طرح پارکینگهای طبقاتی و مجموعه اقامتی و هتل به اجرا درخواهد آمد. در افق طرح اینگونه پیشبینی شده است که کسانی که با وسیله شخصی وارد مجموعه میشوند، به پارکینگها میروند. آنها برای ورود به نمایشگاه وارد مسیر چهارباغ نمیشوند بلکه مسیری دیگر برای آنها درنظر گرفته شده است. محور باغ ایرانی یا همان گودال باغچه که محوری است موازی چهارباغ که طول کمتری نسبت به چهارباغ دارد. این محور دارای یک و نیم کیلومتر طول بوده و برای دسترسی بازدیدکنندگان و هدایت آنها به سالن ملل 2 سطح سواره و پیاده بهصورت تفکیک شده درنظر گرفته شده است. عرض این محور نیز 70متر است. عملکرد محور باغ ایرانی و محور چهارباغ شباهت بسیاری به هم دارند و مردم را در طول مجموعه جابهجا میکنند. برای بازدید کنندگانی که با وسایل شخصی به نمایشگاه خواهند آمد و براساس مطالعات، تقریبا 35درصد از بازدیدکنندگان را تشکیل خواهند داد، محور باغ ایرانی (گودال باغچه) پیشبینی شده است.
تکمیل زیرساختها
احداث نمایشگاه بهدلیل وسعت کار و همچنین منابع مالی گسترده، یک پروژه بسیار بزرگ بود. از اینرو در مرحله اجرا این پروژه بزرگ فازبندی شد. براساس طرح اولیه نمایشگاه شهر آفتاب میبایست 120هزار مترمربع فضای سرپوشیده نمایشگاهی و 30هزار مترمربع فضای روباز نمایشگاهی میداشت اما در فاز اول سالنهای سهقلو، تالار ملل، مجموعه ساختمان اداری و 2 محور چهارباغ و گودال باغچه و دسترسیها و ایستگاه مترو به اجرا درآمد. در کنار ساخت فضاهای اصلی نمایشگاهی، کل امکانات زیرساختی طرح نیز اجرا شده است چرا که در محدوده فاز اول اجرایی که به بهرهبرداری هم رسیده است، امکان احداث زیرساختها وجود نخواهد داشت. از اینرو ترجیح داده شد در گام اول کل تاسیسات زیرساختی که برای افق طرح مورد نظر است احداث شود. بهعنوان مثال 5. 2 کیلومتر تونلهای 3متر در 3متر احداث شد. یا دسترسیهای نمایشگاه و رینگ دور و بسیاری از امکانات به اجرا درآمد تا کارایی لازم را داشته باشد.
آبروی شهر تهران
در هر کشوری 3بنای مهم وجود دارد؛ فرودگاه، نمایشگاه و بنای شاخص هر شهر. جلوه بیرونی و نخستین مظهر هر شهر فرودگاه آن است چرا که هر مهمان خارجی که وارد میشود، نخستین سازهای که میبیند، فرودگاه آن است. دومین بنای شاخص، مجموعه نمایشگاهی است که مورد بازدید بسیاری از خارجیها و مهمانان بینالمللی است، سومین بنای هر شهر، بنای شاخص یا بنای یادمانی آن است که مورد بازدید مهمانان خارجی قرار میگیرد.این 3بنای مهم میتواند بیانگر سبک زندگی و تمدنی هر شهر باشد. در تهران، فرودگاه امام وجود دارد. دومین فضای پربازدید نمایشگاه شهر آفتاب خواهد بود که بیشترین بازدید کننده شهر تهران را در آینده خواهد شد. سومین بنای تهران هم برج میلاد بهعنوان یک بنای شاخص و یادمانی است که میتواند میزبان مهمانان خارجی باشد. ما تا به امروز 2 بنای فرودگاه امام و برج میلاد را داشتیم اما تا قبل از بهرهبرداری از نمایشگاه بینالمللی شهر آفتاب، بنای نمایشگاهی مناسبی نداشتیم که با بهرهبرداری از نمایشگاه شهر آفتاب این کمبود نیز رفع و این بنای فاخر ساخته شد.
سومین نمایشگاه بزرگ آسیا
شرکت GMP آلمان، یکی از معتبرترین شرکتهایی است که بهصورت ویژه کار احداث مجموعههای نمایشگاهی را در سراسر جهان در دست دارد. این شرکت نمایشگاه شهر آفتاب را برای برگزاری مناسبتهای بینالمللی در سطح غرب آسیا و با معیارهای جهانی طراحی کردهاست. با تایید این شرکت نمایشگاه بینالمللی شهر آفتاب میتواند عضو مجمع جهانی نمایشگاههای بینالمللی شود.نمایشگاه بینالمللی شهر آفتاب بهدلیل وسعت 120هزار مترمربعی سومین مجموعه نمایشگاهی آسیاست. نمایشگاه بینالمللی شهر آفتاب بعد از نمایشگاه گوانجوی چین و نمایشگاه بزرگ توکیو سومین نمایشگاه آسیا عنوان گرفته است. این مجموعه بهعنوان مرکز جدید تجاری و فرهنگی کشور قلمداد میشود چرا که از موقعیت خاص جغرافیایی برخوردار بوده و در مجاورت حرم امام خمینی (ره) قرار گرفته و بهدلیل نزدیکی به فرودگاه امام و راههای دسترسی میتواند نقطه مطلوبی در فعالیتهای تجاری و فرهنگی شهر تهران باشد.
جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصرساختمان (http://telegram.me/asresakhteman) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.