به گزارش پایگاه خبری «عصرساختمان» به نقل از فارس، افزایش جمعیت که ناشی از بهبود بهداشت و تغذیه بوده است،‌ باعث شده است شهرها و دیگر مراکز جمعیتی، صنایع و کشاورزی توسعه یابد. این توسعه به دلیل آسان بودن دسترسی به آب، "مایه حیات" و هم‌چنین به دلیل مطلوبیت های دیگر عمدتا در حاشیه رودخانه ها شکل گرفته است. مطلوبیت ها شامل سرسبزی و لطافت هوا است که به خاطر آسان بودن برداشت آب و به تبع آن آسان شدن ایجاد باغها و فضای سبز می‌باشد. از سوی دیگر سیلاب رودخانه‌ها در جهت مقابل با موارد یاد شده در بالا، موجب مخاطرات برای انسان‌ها و دارایی ها می‌شود. در این شرایط است که امروزه پیشرفت تکنولوژی سدسازی همراه با دیگر روشهای مقابله با سیلاب مانند آبخیزداری می‌تواند نقش بسیار موثری برای مقابله با این بلایای طبیعی فراهم کند.

در بارندگی های اواخر فروردین ماه 95 به دلیل سدهایی که بر روی رودخانه های پرآب کشور ساخته شده بود کشور از وقوع فجایع بزرگ نجات یافت.

شاید بارندگی‌های فروردین 1395 با بارندگی‌های بهمن سال 1358 قابل مقایسه باشد. در بهمن ماه 58 به دلیل این که هنوز سدهای کارون 4، کارون 3 و گتوند روی رودخانه کارون و سدهای کرخه و سیمره روی رودخانه های کرخه و سیمره ساخته نشده بود، چنان آثار مخربی در خوزستان به‌جا گذاشت که تا مدتها منابع کشور را برای رفع خسارتها صرف خود می‌کرد و مدتها بخشهای قابل توجهی از صنعت نفت و صنایع دیگر در منطقه با مشکلات روبرو بوده و خسارات عظیمی را بوجود آورد.

در بارندگی های فروردین 95 وجود سدهای یاد شده باعث شد تا از این دو رودخانه اصلی (کارون و کرخه) آورد چندانی به کارون وارد نشود و تنها به‌خاطر بخشی از آورد رودخانه دز که آن هم به دلیل وجود سد دز میزان سیلاب به شدت کاهش یافت موجب نگرانی‌هایی شد. (ورودی سیلاب به سد دز به 8000 متر مکعب بر ثانیه و خروجی آن در مدت محدودی به 4000 متر مکعب بر ثانیه رسید). اگر سدهای یاد شده ساخته نشده بود، علاوه بر خسارات جانی و اجتماعی، خسارات وارده مالی ناشی از این سیل به تنهایی چندین برابر کل هزینه ساخت این سدها می‌بود.

علاوه بر این، ‌حجم آبهایی که در مخازن سدها ذخیره شد، که در صورت عدم وجود این سدها از دست می‌رفت، به میلیاردها متر مکعب می‌رسد. اگر توجه کنیم که امروزه به دلیل محدودیت‌های موجود منابع آبی داخلی، کشور مجبور است برای تامین آب مورد نیاز مناطق خشک ایران مانند استان های کرمان، یزد، اصفهان، سمنان، ‌سیستان و بلوچستان، خراسان‌ها از خلیج فارس، دریای عمان و دریای مازندران هزینه های سرسام‌آوری بکند. (هزینه تامین آب به برخی مناطق شده از خلیج فارس و دریای عمان از متر مکعبی 50000 ریال بیشتر است.) ارزش اقتصادی آبهای ذخیره شده بارندگی‌های فروردین 95 در مخازن سدهای یاد شده، در مقیاس ملی به چندین هزار میلیارد تومان می‌رسد.

علاوه بر ارزش آب یادشده، ارزش برق قابل تولید از آب‌های ذخیره شده نیز قابل ملاحظه است. علاوه بر ارزش اقتصادی، برق تولیدی به‌وسیله نیروگاه‌های آبی موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای که در صورت استفاده از نیروگاه های سوخت فسیلی تولید می‌شود، خواهد بود.

موضوع تغییر اقلیم نیز مطرح است. براساس نظر کارشناسان در اثر تغییر اقلیم، در سال‌های آتی با سیلاب‌های شدیدتری مواجه خواهیم بود.

در حوضه آبریز دز پتانسیل‌های بزرگی برای احداث سدهای مخزنی بزرگ وجود دارد که هنوز به‌کار گرفته نشده است. مهمترین آن ها موقعیت سد بختیاری می‌باشد که در آن موقعیت امکان ساخت بلندترین سد بتنی جهانی وجود دارد. در صورت ساخت این سدها نه تنها امکان ذخیره میلیاردها مترمکعب آب می‌باشد و خطر سیلاب نیز کاملا از بین می رود، بلکه هزاران گیگاوات ساعت در سال برق پاک تولید می‌کند. هم‌چنین با تله اندازی رسوبات در این مخازن مشکل کاهش یافتن حجم مخزن سد دز نیز از بین می‌رود.

همه موارد گفته شده شاهد بر آنست که برای مواجهه با سیل باید برنامه‌ریزی های مناسب صورت گیرد. به نظر می‌رسد راه حل احداث سد، همراه با راه حل‌های دیگر و با رعایت جنبه های زیست محیطی گزینه مناسبی باشد و نباید تحت تاثیر تبلیغات ضد سدسازی که متاسفانه با هیاهو و بدون پشتوانه علمی در جامعه فراوان شده است، قرار گرفت.

*علی اعتصامی کارشناس ارشد صنعت آب

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصرساختمان (http://telegram.me/asresakhteman) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.