مدیران خودروعصر اعتبار

جای خالی معماری دیروز در ایران امروز

عصر ساختمان: امروز در شهرهایی خالی از هویت، نظم و زیبایی زیست می کنیم که حتی در شهرهای اعیان نشین تقلیدهایی مبتذل و دست چندمی از معماری کلاسیک- مدرن اروپایی را شاهد هستیم.

جای خالی معماری دیروز در ایران امروز
نسخه قابل چاپ
چهارشنبه ۰۱ ارديبهشت ۱۳۹۵ - ۱۰:۳۴:۰۰

    به گزارش پایگاه خبری«عصرساختمان » به نقل از روزنامه ابتکار، در این گزارش که در شماره چهارشنبه یکم اردیبهشت 1395 خورشیدی به قلم محمد اسدی انتشار یافته است، می خوانیم: معماری از اولین نمودهای فرهنگی، هنری هر سرزمین و جامعه ای است، چنانکه برای شناخت بیشتر هر ملتی می توانیم به معماری آنها مراجعه کنیم! به عنوان مثال جوامع توسعه یافته را با معماری های پیشرفته می شناسیم! سرزمین پهناور ایران از اولین خواستگاه های شکل گیری معماری و مدنیت بوده است، چنانکه هنر شناسان، بسیاری از پیشرفت های هنری و معماری جهان را وامدار هنر و معماری ایرانیان می دانند.
    **معماری ایرانی چیست؟
    معماری را ظرف زندگی می دانند، زیرا ما در فضای معماری چشم به جهان می گشاییم و در همین فضای زیست می کنیم. جمعی نیز معماری را هنر سازماندهی فضا می دانند، پس با این خیال فضا جوهره اصلی معماری است. اما معماری ایرانی چیست؟ معماری ایرانی عبارت است از مجموع دست یافته های معماری ایرانیان از بدو مهاجرت آریاییان به فلات ایران تا به امروز، که با توجه به خصلتهای فرهنگی، اجتماعی مردم ایران در قالب انواع سبک ها، رویکردهای مختلف در ایجاد سرپناه و تامین رفاه عمومی شکل گرفته است.
    **امروز کجای معماری جهان ایستاده ایم؟
    معماری نه ساختمان سازی صرف، بلکه علم ساخت فضای مطلوب، در پاسخ به نیاز انسان به فضای زیبا، مفید و معناگراست. زمانی که معمار به طراحی ساختمانی اهتمام می ورزد، به مسایل گوناگونی ازجمله اقلیم، فرهنگ بومی و روانشناسی محیطی، امنیت، تناسبات، هماهنگی با زمینه، بودجه کارفرما و روشهای ساخت توجه می‌کند، که این تنها گوشه ای از ملاحضات معماران در طراحی یک ساختار معماری است. حال معماری امروز ایران با ورود غیر متخصصان (بساز و بفروش ها) به صنعت ساختمان دچار کسالت است. مردمانی که خود از اولین خالقان معماری و شهرسازی در تاریخ بشری بوده اند و معماری را به حد اعلای آن رسانیده اند، اکنون سهمی در معماری معاصر جهان ندارند. امروز در شهرهایی خالی از هویت، نظم و زیبایی زیست می کنیم که حتی در شهرهای اعیان نشین تقلیدهایی مبتذل و دست چندمی از معماری کلاسیک_ مدرن اروپایی را شاهد هستیم.
    امروز در معماریمان همان وضعیتی را داریم که در دوره قاجار داشتیم! تازه به دوران رسیدگان، معماران ایران را معمار باشی دوره قاجار فرض کرده اند وعلیرغم بی میلی قلبی معماران به تهیه طرح های شبه اروپایی، به آنها سفارشات خود را دیکته می‌کنند و در آخر با ساختمان‌هایی مواجه می‌شویم که نه براساس هویت فرهنگی و سبک زندگی خانواده ایرانی شکل گرفته اند و نه جوابگوی اقلیم چهار فصل کشور عزیزمان هستند!
    **آغاز افول ارزشهای معماری ایرانی
    از دوره قاجار با شروع سفرهای پادشاهان ایرانی به کشورهای اروپایی، جدال معماری ایرانی و اروپایی آغاز شد، رجال درباری که از فرنگستان به ایران باز می گشتند، تجدد را به معنای رد تمام داشته های فرهنگی، بومی دانسته و با اصرار بر نوگرایی بجای تلفیق مدرنیسم با روح معماری ایرانی که حاصل هزاران سال آزمون و خطای معماران ایران بوده در ایجاد فضاهایی نو و هویت مند، دست رد بر سنتهای معماری ایران زدند!
    معماری مدرن ایران (پهلوی اول1299-1320): باروی کارآمدن رضاشاه دولت جدید برای نزدیکترکردن شهرهای ایران به اروپا ، میل به استفاده ازمعماران تحصیلکرده برای طراحی ساختمان ادارات و مراکز جدید دولتی با رویکردهای باستان گرایانه ایرانی داشت، طراحی بسیاری از ساختمانهای آن دوره را به این معماران واگذار کرد، عمده از این معماران خارجی و جمعی دیگر معماران ایرانی بودند که دراروپا تحصیل کرده بودند و لازمه ترقی واقعی جامعه را، حفظ هویت فرهنگی ملت می‌دانستند و با ترکیب فضاهای معماری ایرانی با مایه‌های نوین معماری آثار زیبایی خلق کردند که برای آیندگان واجد ارزشهای والایی شد.
    گرهارد هارتمن (1299-1332): طراح ساختمان قورخانه ارتش (م توپخانه تهران) میرزا مهدی خان شقاقی (1299-1297): طرح مدرسه و مسجد سپهسالار تهران، حسین لرزاده (1299-1340): طرح مسجد سجاد تهران، طرح بانک ایران و انگلیس جعفر خان کاشی (1299-1316): طراح سردرب باغ ملی، سردرب کاخ مرمر و کاخ سبزسعدآباد، نیکلای مارکف (1303-1320): باطرح زندان قصر تهران، طرح استادیوم امجدیه و دبیرستان البرز، دبیرستان فیروزبهرام، آندره گدارد (1313-1340): با طرح جانمایی و برخی دانشکده های دانشگاه تهران، طرح آرامگاه حافظ و سعدی شیرازی و طرح موزه و کتابخانه ملی ایران، وارطان هوانسیان (1275-1314): با طرح ساختمان اصلی بانک سپه، طرح بانک ملی ایران شعبه فردوسی، طرح هتلهای فردوسی، قلیچ باغلیان (1306): طرح کاخ شهربانی تهران، پل آبکار (1316-1340): با طرح سینمای جمهوری، ایستگاه رادیو تهران، مدرسه باغچبان، اوژن آفتندلیانس (1318-1340): طرح اولیه فرودگاه مهرآباد، طرح تالار فرهنگ، کریم طاهرزاده بهزاد (1306): طرح ساختمان مرکزی راه آهن، طرح آرامگاه فردوسی در طوس.
    **معماری مدرن ایرانی در دوره پهلوی دوم
    بعد از انتقال قدرت از رضا شاه به ولیعهد خود معماری ایران از باستان گرایی و ناسیونالیسم به سوی پسامدرنیزم حرکت کرد و در دوره جدید معماران نسل نو که برای آموزش معماری به اروپا رفته بودند به ایران باز گشتند و دوره طلایی معماری معاصر ایران را رقم زدند، که به اختصار به این معماران می پردازیم :
    محسن فروغی: او با ترکیب مدرنیزم اروپایی با آرایه های ایرانی، آرامگاه سعدی را در سال (1310) طرح کرد. از آثار او می‌توان به طرح وزارت مالیه (1325)، دانشکده حقوق دانشگاه تهران، ساختمان وزارت دارایی، آرامگاه باباطاهر عریان، کاخ نیاوران و همچنین شعب بانک ملی در شهرهای شیراز، اصفهان، تبریز و بازارتهران اشاره کرد. اگر چه نگاه فروغی به معماری نگاهی مدرن بود، نمای اصلی کارهای فروغی کاملا مدرن و با کاشیکاری نوین از نقش و نگار هایی ایرانی بود.
    حیدر غیایی شاملو (1301-1364): طرح ساختمان مدرن مجلس سنا که حاصل همکاری سه نفره غیایی، آندره بلوک و فروغی بود که درسال1338ساخته شد و در عین تجدد، یادآور فضاهای آشنای معماری ایران بوده است. از دیگر آثار او می توان به ایستگاه راه‌آهن مشهد، سینمای مولین روژ (سروش)، هتل استقلال (هیلتون) و هتل کارلتون تهران، کاخ فرح آباد، خانه ایران در پاریس، طرح دهکده بازیهای المپیک تهران و بیش از 30 ویلای شخصی اشاره کرد.
    هوشنگ سیحون (1299-1385): آرامگاه بوعلی (1326) از اولین آثار او به شمار می‌آید که با الهام از معماری ایران طراحی شده است. مقبره خیام، مقبره کمال الملک، مقبره نادرشاه افشار، موزه طوس، سازمان نقشه برداری، بانک سپه، مجتمع آموزشی یاغچی آباد، سینما آسیا، سینما سانترال، کارخانهای کانادا درای، چندین خانه و ویلای خصوصی از دیگر آثار ارزشمند سیحون محسوب می‌شود.
    عبدالعزیز فرمانفرماییان (1298-1384): او با طراحی ساختمان شرکت نفت و ساختمان وزارت کشاورزی (سال1345) به شهرت رسید. ساختمان‌های بتنی او تجلی گر روح مدرنیسم است که با تکنولوژی جدید و محاسبات ضدزلزله ساخته شد. از دیگرآثار او طرح پاویون ایران درمونترال کانادا، طرح استادیوم آزادی، مسجد و برخی دانشکده های دانشگاه تهران، برج‌های بانک تجارت، بانک صادرات و برجهای اسکان هستند.
    نادر اردلان: او با درکی عمیق از هنر و معماری ایرانی و با ترکیب فضاهای آشنای معماری ایرانی با تکنیک های معماری مدرن توانست شاهکارهایی از جمله طرح دانشگاه بوعلی همدان با الهام از معماری شهرهای کویری ایران، طرح مدرسه عالی مدیریت هاروارد (دانشگاه امام صادق) را با همکاری آنتونیو جان میجر درسال (1359) خلق کند.
    کامران طباطبایی دیبا: آثار ایشان پیوندی است با معماری سنتی ایران که درعین حال بی‌ارتباط با معماری مدرن نیست. دیبا بیشترین توجهش به ذات انتزاعی و عملکردی معماری است. از آثارش می توان از طرح پارک شفق تهران، موزه هنرهای معاصر تهران، پارک و باغ نیاوران، دبیرخانه دانشگاه جندی‌شاپور، محوطه سازی موزه فرش و شهر شوشتر نو با رویکرد های منطقه گرایی است.
    حسین امانت: اوکه در سال (1350) برنده مسابقه طراحی برج آزادی تهران شد، با ترکیباتی بدیع از معماری پیش از اسلام با المانهای معماری دوره اسلامی توانست نمادی شایسته از ایران مدرن در دروازه غربی تهران خلق کند، او بعدها درطرح ساختمان سازمان میراث فرهنگی، بازارهای سنتی ایرانی را با بیانی زیبا بازآفرینی نمود که از زیباترین نمونه های معماری پست مدرن ایرانی است. همچنین طرح دانشگاه تربیت مدرس و چند دانشکده از دانشگاه شریف از آثار او است.
    از دیگر معماران خلاق ایرانی این دوره می توان از کوروش فرزامی طراح سردرب دانشگاه تهران (1345)، علی سردار افخمی طراح ساختمان تئاتر شهر (1350) همچنین غلامرضا فرزانمهر طراح مقبره الشعرای تبریز(1351)، جهانگیر درویش طراح استادیوم تختی (1353)، نظام عامری با طرح موزه دفینه تهران(1342) و روح اله نیک خصال با طرح برج وزارت کشور (1350) و همچنین بهروز احمدی با طرح موزه قرآن کریم (1355) نام برد.
    **معماری ایران، بعد ازانقلاب
    در این دوره به علت اوضای نابسامان کشور از جمله آغاز جنگ تحمیلی و نیاز به بازسازی هرچه سریعتر ، اولویت های جامعه به جای داشتن مسکن مطلوب به داشتن سرپناه صرف بدل شد. به دلیل عدم رعایت قوانین تملک زمین ها در شهرهای کشور، ساخت مسکن به گونه ای سودجویانه بدست غیر متخصصین افتاد و هر شخصی زمینی داشت، با مقداری مصالح و بدون نظارت های فنی و مهندسی دست بر ساخت مسکن میزد! دراین دوره معمارانی در داخل کشور به دنبال بازگشت به سنتهای معماری ایرانی بودند که به اختصار می توان به این معماران اشاره نمود:
    طرح سازمان حج و زیارت (1369) از پرویز مظلوم، طرح کتابخانه ملی ایران اثر محسن میرحیدر و پل اندرو، طرح فرودگاه بین المللی امام خمینی از ایرج کلانتری، طرح سفارت ایران درژاپن از شیخ زین الدین (1383) و طرح تالار مجلس شورای اسلامی از عبدالرضا ذکایی (1363)، طرح تالارشهرکرمانشاه (1383) از علی اکبرصارمی، طرح مجموعه ورزشی رفسنجان و کتابخانه مرکزی شیراز از مرحوم سیدهادی میرمیران، طرح سفارت ایران در برلین اثر داراب دیبا، طرح پارک خواجو شیراز، طرح دانشکده قرآن و نیز طرح پارک سه کیلومتری باغ بلند شیراز از مهرداد ایروانیان.
    همانطور که اشاره شد معماران معاصر ایران ظرفیت های بالایی برای کسب جایگاه واقعی ایران در عرصه معماری معاصر جهان دارند. اما متاسفانه امروز ورود غیر معماران به بخش معماری کشور، سهل انگاری در سیستم آموزش دانشگاهی رشته معماری و سیل فارغ التحصیلان این رشته در سطح جامعه باعث مشکلات عدیده ای شده است. جای آن است که دولت خدمتگزار، سازمانهای تابعه وهمچنین مردم عزیز کشورمان با درک درست معماری و هدف غایی آن که از اشرف هنرهای ایران زمین است، رویی خوش به معماران متعهد ایران نشان دهند و با پرهیز از ارجاع پروژه های مختلف به سوداگران بازار ساختمان نسبت به نجات معماری ایران و دست یابی به معماری مطلوب که از ویژگی های یک جامعه مترقی است، حرکت کنند.

     

    جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصرساختمان (http://telegram.me/asresakhteman) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.

    برچسب ها
    پورسعیدخلیلی