به گزارش پایگاه خبری «عصر ساختمان»، تهویه مطبوع یکی از مهم‌ترین سیستم‌هایی است که در صنعت ساخت‌وساز استفاده می‌شود و سیستم داکت اسپلیت از جمله نوآوری‌ها در این زمینه است‌. در حال حاضر، داکت اسپلیت‌ها در رستوران‌ها، سالن‌ها، واحدهای اداری و مسکونی جای خود را به خوبی باز کرده است. برای استفاده بهینه از هر سیستم نویی باید با مزایا‌، معایب و به طور کلی نحوه عملکرد آن آشنا شد.

آشنایی با داکت اسپلیت
داکت اسپلیت یکی از رایج‌ترین سیستم‌های تهویه مطبوع در سطح جهان است. این دستگاه برای گرمایش و سرمایش واحد مسکونی، اداری و یا تجاری کاربرد دارد؛ بدین معنی که به جای استفاده از رادیاتور و کولر گازی‌، همه آنها در یک سیستم جمع‌شده و هوای گرم و سرد واحد را تأمین می‌کنند. این سیستم جزو اقتصادی‌ترین و با‌صرفه‌ترین سیستم‌های تهویه مطبوع موجود است که همانند دیگر سیستم‌های تهویه مطبوع دارای یک یونیت داخلی (هوا‌ساز یا اواپراتور) بوده که توسط سقف کاذب پوشیده می‌شود. یونیت داخلی به‌وسیله کانال‌های مخصوص و استاندارد، هوای سرد و گرم را به فضاهای مستقل انتقال می‌دهد.
یونیت خارجی (کندانسور) متشکل از کمپرسور و کویل با ظرفیت مناسب در بخش بیرون ساختمان قرار می‌گیرد.جهت سیستم گرمایش در داکت اسپلیت می‌توان از آبگرم موتورخانه یا پکیج گرمایشی استفاده کرد. از  فاکتورهای مهم در داکت اسپلیت میزان مناسب مصرف انرژی آنهاست که نسبت به سایر انتخاب‌ها یکی از گزینه‌های ایده‌آل محسوب می‌شود.

   نحوه عملکرد تهویه مطبوع سیستم
سرمایش و گرمایش در این سیستم توسط هواساز با مکش هوای داخلی انجام می‌پذیرد‌.
عملکرد دستگاه داکت اسپلیت در حالت سرمایش دقیقا مشابه سیستم‌های اسپلیت یا همان کولر‌های گازی است‌. به این معنی که این دستگاه جهت تولید سرما با استفاده از سیکل تبرید گاز مبرد را با عبور از اجزای سیکل مانند کمپرسور، کندانسور، شیر انبساط و اواپراتور و تغییر فاز مبرد هوای عبوری از روی کویل اواپراتور را سرد کرده و آن‌را به تهویه‌شونده تحویل می‌دهد‌.
بدیهی است که در این حالت منبع انرژی دستگاه برق است‌. در حالت گرمایش دستگاه به کمک کویل تعبیه‌شده در دستگاه و جریان آبگرم عبوری از داخل کویل هوای عبوری از روی کویل را گرم کرده و آن را به فضای تهویه شونده تحویل می‌دهد‌. در این حالت آبگرم عبوری از کویل توسط پکیج یا موتورخانه تأمین شده و منبع انرژی دستگاه گاز است‌.
در این حالت دستگاه مشابه فن کویل عمل می‌کند‌.

  مشخصات، مزایا ومعایب
دارای کویل آبگرم فابریک جهت تأمین گرمایش، امکان مجهز شدن به شیر برقی سه‌راه الکترونیکی با قابلیت فرمان‌پذیری از ترموستات، ترموستات جهت تنظیم دلخواه دمای محیط، کمپرسور پرقدرت کوپلند مجهز ‌به سیستم فوق کم‌صدا super silent‌.

  دو فاکتورمهم در انتخاب دستگاه داکت اسپلیت
1- انتخاب دستگاه
2- اجرای درست و اصولی

  مزایای استفاده از سیستم داکت اسپلیت‌
1- استقلال کامل سیستم مطبوع در مقایسه با سیستم‌های مرکزی بالاتر بودن راندمان گرمایشی در مقایسه با رادیاتور و گرمایش از کف تقلیل حجم لوله‌کشی مسی در مقایسه با سیستم اسپلیت و همچنین کاهش حجم لوله‌کشی آبگرم در مقایسه با رادیاتور، گرمایش از کف، چیلر و مینی چیلر‌.
2- کوچک‌تر شدن داکت تأسیسات در ساختمان، استفاده از کانال‌کشی افقی زیر سقف در مقایسه با کولر آبی.
3- کوچک‌تر شدن کانال‌های توزیع هوا نسبت به سیستم کولر آبی به دلیل کیفیت مطلوب‌تر هوای تولید شده و حجم هوای کمتر‌.
4- قیمت تمام‌شده سیستم داکت اسپلیت با کویل آبگرم تقریبا یک‌دوم هزینه تمام‌شده سیستم‌های چیلر و مینی چیلر است.
از جمله مزایای استفاده از انواع داکت اسپلیت‌ها در پروژه‌ها،مجزا کردن هزینه‌های مصرف انرژی از شارژ عمومی ساختمان است که منجر به مدیریت مستقیم مصرف‌کننده و اشراف آن بر میزان استفاده و نحوه استفاده در زمان معین است‌ که ازنتایج آن می‌تواند بهینه‌سازی مصرف انرژی باشد‌.

  معایب استفاده از داکت اسپلیت‌
1- کنترل زوم ندارد، هنگامی که دستگاه داخل آپارتمان روشن می‌شود، تمام فضا اعم از سالن و اتاق‌های خواب هم دما می‌شوند.با وجود ترموستاتی که در بزرگ‌ترین فضا قرار گرفته است، دمای هوا اندازه‌گیری می‌شود و این از بزرگ‌ترین معایب سیستم داکت اسپلیت است.
2- در مقایسه با مینی چیلر یا چیلر مصرف برق آن تا حدودی بالاتر است ولی نسبت به اسپلیت دیواری مصرف برق آن کمتر است.
3- در اکثر داکت اسپلیت‌ها صدای دستگاه آزار‌دهنده است. (برای این عیب راه‌حل مهندسی پیشنهاد خواهد شد)
برای بهره‌مندی از بالاترین کارایی سیستم داکت باید اجرای کانال‌کشی و لوله مسی توسط افراد مجرب انجام شود. به راحتی می‌توان گفت 50 درصد کارایی دستگاه وابسته به اجرای اصولی دستگاه است. از معایب دستگاه داکت اسپلیت می‌توان به خیزش باد کم و انتقال صدا در همه برندهای موجود در بازار اشاره کرد که متأسفانه به دلیل چشم‌پوشی شرکت‌ها از این مسئله به آن توجهی نمی‌شود؛ البته این به این معنا نیست که این دستگاه کارایی مناسبی ندارد بلکه مقصود این است که در فضا‌های Out Door بدون دیوار و سالنی استفاده از آن توصیه نمی‌شود، همچنین به دلیل اشغال فضای زیاد در ساختمان‌های مسکونی مشکلاتی را ایجاد می‌کند‌. در فضا‌های بزرگ نیز داکت اسپلیت کاربرد چندانی ندارد، زیرا برای فضا‌هایی که نیاز به تناژ تبرید بالا دارند، داکت اسپلیت طراحی نشده است هر چند متأسفانه گاهی شنیده می‌شود که برخی، داکت اسپلیت را بیش از ظرفیت واقعی می‌فروشند‌.

راه‌حل پیشنهادی برای صدای داکت اسپلیت‌
با وجود فواید استفاده از سیستم‌های تهویه آپارتمانی، متأسفانه یک معضل و عیبی که در اینگونه سیستم‌ها در ایران وجود دارد، صدای مزاحم ناشی از الکتروموتور فن داکت‌هاست که به دلیل تعبیه آن درسقف کاذب آپارتمان‌ها یا مانند آن و یا جایی نزدیک به اتاق‌ها مانند بالکن که در بسیاری از موارد باعث سلب آسایش وآرامش وحتی آزار‌دهنده است و ظاهرا گریزی از آن نیست. هرچند اقداماتی برای رفع این مشکل شده ولی هنوز به‌طور کامل رفع نشده، چراکه عمدتا کارفرمایان به علل متعدد از قبیل عدم تصمیم‌گیری اولیه، کمبود جا، اختلاف سلیقه، عدم آشنایی با جزئیات فنی داکت اسپلیت‌ها، محلِ تعبیه و کارگذاری داکت اسپلیت‌ها را در داخل آپارتمان پیش‌بینی می‌کنند که نتیجه آن مشکلاتی است که بعدها مصرف‌کننده با آن مواجه می‌شود‌. این سیستم‌ها در آمریکا و اروپا نیز رایج است اما محل کارگذاری آن در مکانی خارج از محل آپارتمان است و قاعدتا مشکلات موجود در ایران را به همراه ندارد‌. به کمک فناوری نوین دیجیتال، راه‌حل آسانی برای رفع این مشکل وجود دارد که باعث افزایش راندمان وسطح کیفی و همچنین ارتقا‌ درمدیریت مصرف انرژی و افزایش عمر الکترو موتورفن می‌شود‌. شرکت‌های تولیدکننده و وارد کننده داکت اسپلیت‌ها و مصرف‌کنندگان محترم این سیستم‌ها می‌توانند برای تکمیل مزایای سیستم‌های داکتی و کم‌شدن معایب آنها از این راه‌حل استفاده کنند تا از صدای مزاحم و آزار‌دهنده فن که به ویژه در دور پایین و در فصل زمستان که مصرف‌کنندگان بیشتر با آن مواجه هستند، رهایی یابند و با آسایش و آرامش موفق به گرمایش و سرمایش و تهویه مطبوع محیط زندگی خود شوند جایی را که نامش مسکن است و بایست باعث سکون و آرامش شود‌.

  دیجیکنترل افتخاری دیگر در عرصه تولید داخلی
سیستمی منحصر‌به‌فرد است که برای داکت اسپلیت‌ها و موتورهای خازن دائم تهویه که در بهینه‌سازی مصرف انرژی مؤثر است. راه‌حل پیشنهادی برای حذف صدای مزاحم از داکت اسپلیت‌های Rheem – Goodman – Daikin – Lennox – Gree – Toshiba – LG – Mcquay و انواع دیگر از اسپلیت‌های کانلی، سیستم منحصر‌به‌فرد دیجیکنترل است‌. دیجیکنترل یک سیستم ابتکاری میکرو کنترلی است که توانسته در مبحث کنترل دور موتور فن دیمر را از این مقوله کنترل موتور کنار گذارد و با هزینه‌ای به‌مراتب پایین‌تر از اینورتر موتور فن‌های تک‌فاز راکنترل کند؛ چراکه دیمر هم باعث ایجاد نویز و همینطور باعث کاهش عمر الکترو موتورهاست. به‌علاوه تلفات حرارتی بسیار دارد و باعث افزایش برق مصرفی وکاهش عمرموتورفن است که در دیجیکنترل همه این مشکلات حل شده است.
این سیستم به منظور کنترل الکتروموتورهای دیسکی (فیشباخ) طراحی و ابداع شده ‌و برای انواع الکتروموتورهایی که سرعتشان با تغییر ولتاژ بدون تغییر فرکانس کنترل می‌شود (مانند فیشباخ، رزنبرگ، یونیورسال)، به‌ویژه در کاربردهایی که گشتاور با کاهش سرعت کاهش می‌یابد، مانند هواکش‌ها و دستگاه‌های تهویه مناسب است. چند تولیدکننده این نوع الکتروموتورها و فن‌ها عبارتند از: آزمایش،دمنده، رزنبرگ، فیشباخ، طوفان ساز کرمان و نیروتهویه.
این الکتروموتورها در بسیاری از دستگاه‌های تهویه حرارتی و برودتی تبخیری و کمپرسوری، مانند یونیت هیتر، کولر آبی، هواکش، ایرواشر و زنت و دیگر سیستم‌های تهویه همچون سیستم‌های گودمن (Goodman) و ریم (Rheem) و میتسوبیشی به‌کار می‌روند. این سیستم میکروکنترلری، ولتاژ سینوسی برق شهر را بدون هیچ‌گونه اعوجاج و نویز کاهش می‌دهد و به موتور تحویل می‌دهد.
پاورباکس دیجیکنترل شامل یک برد میکروکنترلری با 6پورت ورودی و خروجی شامل 3 ورودی حالت انتخاب دور، فاز، نول و خروجی برای اتصال به موتور است (که البته در یک نوع دیگر از این دستگاه با 8حالت انتخاب دور تعداد پورت‌ها به 11 می‌رسد).
این باکس در کنار موتور یا در مسیر سیم‌کشی نصب شده و بخش کنترل آن ‌روی دیوار و در دسترس کاربر نصب می‌شود.
کاربر می‌تواند به‌وسیله دستگاه کنترل سرعت موتور (هوادهی) را در حالات : 1(کم)، 2(متوسط) و 3(زیاد) قرار دهد.
این دستگاه کنترل می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
1- کلید گردان سه حالته (کلید سه دور)
2- ترموستات مکانیکی سه دور (سقفی)
3- ترموستات دیجیتال سه دور اتوماتیک با نمایشگرLCD با قابلیت ریموت کنترل پاورباکس دیجیکنترل در کنار موتور یا در مسیر سیم‌کشی نصب می‌شود‌.

  مزایای استفاده از دستگاه دیجیکنترل
* کاهش دور الکتروموتور
* بدون نویز و اعوجاج
* تبدیل فن تک دور به سه دور
* سازگار با ترموستات و کلید سه دور
* بازده بالا و تلفات حرارتی بسیارکم
* کاهش مصرف انرژی
* ارزان‌تر از اینورتر
* افزایش عمر مفید موتور
* کاهش آلودگی صوتی و کاهش صدای فن در دورهای پایین

  مدل‌های مختلف دیجیکنترل
از 2 آمپر تا 15 آمپر با امکان تنظیم و انتخاب سرعت موتور و در بعض مدل‌ها به همراه رله مجزا برای فرمان به پمپ یا شیربرقی تولید شده‌اند. تولید بر اساس سفارش خاص نیز پذیرفته می‌شود. الکتروموتور داکت اسپلیت‌ها را با دیمر کنترل نکنید.
سیستم کاهش دور دیجیکنترل برای الکتروموتورهای دیسکی، اکسترنال روتور و یونیورسال خصوصا در کاربردهای فن، هواکش، کولر و کلا دستگاه‌های تهویه پیشنهاد می‌شود.
موضوع مهم دیگر وجود سقف کاذب یا امکانی برای عبور کانال‌های هوا (داکت) است. نکته اینکه در سبک معماری جدید برخی از فضاهای تجاری، داکت‌های مربوط به سیستم تهویه مطبوع به‌صورت روکار هستند.
  ظرفیت‌های داکت اسپلیت مناسب با متراژ منازل مختلف
240000یا 2تن مناسب برای متراژ تا 60 متر
30000یا 2٫5تن مناسب برای متراژ تا80 متر
36000یا 3 تن مناسب برای متراژ تا 100 متر
42000یا 3٫5تن مناسب برای متراژ تا 120 متر
48000یا 4 تن مناسب برای متراژ تا 130 متر
60000یا 5 تن مناسب برای متراژ تا 170 متر
کارکرد داکت اسپلیت‌ها در ظرفیت‌های کمتر از 3 تن با برق تک‌فاز بوده و در ظرفیت‌های بالاتر معمولا از برق سه فاز استفاده می‌کنند. کمپرسور که حکم قلب این سیستم را دارد خود مبحث بسیار پیچیده‌ای است ولی دو نکته مهم در انتخاب خریدار تأثیر گذار است‌.
کمپرسور معمولی یا اینورتر: کمپرسور‌های اینورتر تکنولوژی جدید‌تری از کمپرسور‌های معمولی یا on/off دارند. این سیستم با عملکرد نوسانی، میزان مصرف برق کمپرسور را تا 50 درصد کاهش میدهد.
گاز مبرد R22 یا R410 : مبرد R410 نسبت به R22 رقیق‌تر بوده و برای تراکم نیاز به توان کمتری دارد. بنابراین دستگاه‌های دارای گاز 410 کم‌مصرف‌تر هستند. نکته منفی در این زمینه دمای کارکرد این گاز بوده که به‌دلیل نقطه جوش پایین‌تر برای مناطق با دمای بالاتر از 46 درجه مناسب نیست.
مواردی که برای خرید داکت اسپلیت باید مورد توجه قرار گیرند؛ در صورتی‌که کانال‌کشی و لوله‌کشی مسی برای شما انجام شده برند مورد نظرتان را انتخاب کرده و مابقی را به کارشناسان مربوطه بسپارید. در  غیر این‌صورت توجه به این نکات ضروری است:
1- برند مورد نظرتان را با توجه به امکانات و قابلیت‌های دستگاه انتخاب کنید.
2- ظرفیت دستگاه را متناسب با متراژ، موقعیت و کاربری محل مورد نظر انتخاب کنید.
3- سیستم گرمایشی خود را متناسب با انتظارتان از دستگاه انتخاب کنید.
گرمایش خود دستگاه، کویل آبگرم، سیستم‌های گاز سوز، رادیاتور به‌صورت مجزا.
4- با توجه به میزان ساعات کارکرد، دستگاه کم مصرف یا معمولی را انتخاب کنید.
دستگاه‌های کم مصرف تا 50 درصد برق کمتری نسبت به دستگاه‌های معمولی مصرف می‌کنند ولی هزینه خرید اولیه آنها تا 30 درصد بالاتر است.
5-اقدام به تهیه نقشه محل جهت اجرای لوله‌کشی و کانال‌کشی توسط خدمات و پشتیبانی برند مورد نظرتان کنید.
لوله‌کشی و کانال‌کشی توسط خدمات برند مورد نظر انجام می‌شود.
و مخلص کلام اینکه‌، آیا دستگاه داکت اسپیلت نیاز به سرویس سالیانه دارد؟
داکت اسپلیت‌ها هم مانند دستگاه‌های کولر گازی به علت کثیف‌شدن کویل آبگرم و اوپراتور و نیز کم‌شدن گاز هر‌ساله باید بازدید و سرویس شوند‌. سرویس داکت اسپلیت‌ها به‌صورت سالیانه باعث جلوگیری از خراب شدن داکت اسپلیت شده‌، مصرف برق تا 30 درصد کاهش یافته و سرما‌دهی داکت اسپلیت زیاد می‌شود. با توجه به تمامی مزایا و معایب داکت اسپلیت‌ها باید توجه داشت که همه می‌خواهند از بهترین سیستم‌ها در ساختمان‌ خود بهره جویند، بنابراین با بالابردن آگاهی و علم خود درباره عملکرد این سیستم‌ها و درنظر گرفتن تمامی شرایط و موقعیت‌ها می‌توانیم از بهترین نوع سیستم در ساختمان خود استفاده کنیم.

* نویسنده : زهرا میرزاآقائی