به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از وزارت راه و شهرسازی، عدم همسوئی سیاست‌ها و اقدامات دستگاه‌ها، فقدان سیاست‌گذاری یکپارچه و روشن در مواجهه با مسائل بافت‌های ناکارآمد شهری و عدم همکاری‌های میان‌بخشی به عنوان سه آسیب اصلی، زمینه‌ساز تدوین سند ملی بازآفرینی شهری شد.

سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری، توسط گروهی از متخصصان ممتاز کشور و با هم‌فکری و هم‌اندیشی جمع گسترده‌ای از صاحبان اندیشه و مدیران با تجربه کشور تهیه شد و در شهریور ماه 1393 توسط هیات محترم وزیران، (در راستا ماده 16 قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری مصوب 1388) مصوب شد.

این سند مطابق ماده 16 قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و با هدف جلب همکاری و مشارکت کلیه دستگاه‌های ذیربط در فرایند بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محله‌های هدف برنامه‌های احیاء، بهسازی و نوسازی شهری به منظور حفظ حقوق شهروندی، ارتقاء کیفیت زندگی، بازیابی هویت شهری و اعمال حکمروائی محله و در جهت راهبری، مدیریت یکپارچه و ایجاد وحدت رویه بین کلیه عوامل مرتبط در سطح ملی و محلی با رویکرد ضوابط شهرسازی معماری ایرانی- اسلامی توسط وزارت راه و شهرسازی (شرکت عمران و بهسازی شهری ایران) و با هماهنگی وزارت کشور، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شورای عالی استان‌ها تهیه و به استناد اصل 138 قانون اساسی، به تصویب هیأت محترم دولت رسیده است.

این سند مرجع تعاریف مشترک، اهداف، اصول، راهبردها و سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در زمینة  احیاء، بهسازی و نوسازی شهری و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی و توانمندسازی ساکنان در قالب دو دسته تدابیر پیشگیرانه و تدابیر مربوط به فرایند بازآفرینی پایدار محدوده ها و محله های هدف برنامه‌های احیاء، نوسازی و بهسازی شهری به شمار می‌رود.

چشم‌انداز:

آرمان بلندمدت دولت در اجرای سند راهبردی این است که تا افق سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران (یعنی ظرف سه برنامه پنج ساله آتی) همه شهروندان بتوانند از محیط زندگی مناسب و فرصت‌های اشتغال و درآمد استفاده نمایند، به نحوی که ساکنین از میانگین موجود استانداردهای کیفیت مسکن، سرانه فضاهای عمومی، خدمات شهری و زیرساخت‌های شهری برخوردار شوند. در بلندمدت نیز باید:

- واپس‌گرایی و سیر نزولی محلات محروم شهری نه تنها متوقف شود، بلکه سمت و سوی تحول آن در جهت بهبود و بهسازی و توسعه پایدار تغییر کند؛

- با عوامل بنیادی پیدایش محلات فقیر و نابسامان، از جمله تمرکز بیش از حد جمعیت و فعالیت در شهرهای بزرگ، مهاجرت از روستاها به شهرها به ویژه کلان شهرها، تنزل فرصت‌های اشتغال و توزیع بسیار نابرابر درآمد، ناپایداری مسکن و کمبود خدمات اساسی شهری، زوال میراث تاریخی و فرهنگی شهرها و به‌طور کلی تنزل کیفیت زندگی شهروندان مقابله و از پیدایش نواحی نابسامان جلوگیری شود؛

- رفع یأس و نگرانی از این نواحی به‌گونه‌ای که ساکنان بتوانند با خاطری آسوده، آینده بهتری را برای خود و خانواده خویش ترسیم کنند.

- از ظرفیت اجتماعات ساکن در این محدوده‌ها از طریق بسیج توان‌های مادی و معنوی آنها در جهت بهبود رویکرد این مناطق استفاده کرد.

اهداف کلان:

اهداف دولت در دو حوزه پیشگیری و درمان مسائل محدوده‌ها و محلات هدف این سند عبارتند از:

1) جلوگیری از گسترش نواحی نابسامان شهری از جنبه‌های کالبدی، اقتصادی و اجتماعی؛

2) ارتقای فرهنگ شهروندی، مشارکت و همکاری نهادهای محلی؛

3) ارتقای کیفیت، ایمنی و پایداری مسکن ساکنان و برخورداری آنان از زیر ساخت‌ها و خدمات اساسی شهری؛

4) بهبود وضعیت اجتماعی ساکنان و ایجاد فرصت‌های اشتغال و درآمد برای آنان؛ با توجه به ظرفیت‌های توسعه‌ای این بافت‌ها؛

5) حفاظت پایدار و احیاء میراث فرهنگی، تاریخی و هویت فرهنگی شهرها.

اصول‌ هادی:

احیاء، بهسازی و نوسازی محدوده‌ها و محله‌های هدف این سند بر اصول راهنمای زیر استوار است:

- به عنوان عقلایی‌ترین و با صرفه‌ترین روش کنترل ابعاد مسأله، بر سیاست‌های پیشگیرانه تأکید خواهد شد؛

- رویکرد این سند به انواع فعالیت‌های احیاء، بهسازی و نوسازی محدوده‌ها و محله های هدف، مشارکتی و تقاضامحور و با حضور حداکثری مردم خواهد بود و از رویکردهای یک‌سویه بالا به پایین اجتناب خواهد شد؛

- تحقق اهداف فوق در چارچوب شناسایی، حفاظت و پاسداری از ارزش‌های موجود، حفظ هویت شهرها و تأکید بر توسعة درونی و پایدار اجتماعات ساکن در این نواحی میسر خواهد بود؛

- از مداخله دولت، شهرداری‌ها و سازمان‌های وابسته به آن‌ها در این نواحی به قصد کسب درآمد و به قیمت جابه‌جایی گستردة ساکنان در این محدوده ها و محله های هدف اجتناب خواهد شد؛

- دولت و شهرداریها در تأمین و تخصیص بودجه لازم برای ارایة خدمات اجتماعی، خدمات شهری، توسعه و ارتقای زیرساخت‌های شهری (شبکة معابر، تأسیسات زیربنایی و روبنایی) و همچنین تجهیز و توسعة قلمروهای عمومی، مشارکت موثر خواهند داشت؛

- وظیفه دولت و شهرداریها برداشتن موانع سرمایه‌گذاری، برقراری نظام انگیزش‌های مالی، اعطای کمک‌های فنی و اعتباری، الگوسازی، برنامه‌ریزی برای اجرای پروژه‌های محرک توسعه و تهیه طرح‌های احیاء، بهسازی و نوسازی به‌ منظور ضابطه‌مند کردن اقدامات در این زمینه خواهد بود؛

- ساخت مسکن اجتماعی متناسب با هویت شهری، محله‌ای و کالبدی در محدوده‌ها و محله های هدف، مورد حمایت دولت خواهد بود؛

- مدیریت شهری و شهرداری‌ها در زمینة برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های احیاء، بهسازی و نوسازی نقش محوری خواهند داشت؛

- بخش خصوصی و ساکنان و شاغلان محلی، سرمایه‌گذاری در امر احیاء، بهسازی و نوسازی ساختمان‌های مسکونی و غیر مسکونی انتفاعی را بر عهده خواهند داشت؛

- به موازات احیاء، بهسازی و نوسازی کالبدی نواحی هدف، بر حسب نیاز، برنامه‌هایی برای توسعة اجتماع محلی، بهبود معیشت ساکنان و حل مسائل اجتماعی این نواحی تنظیم و به مورد اجرا گذاشته خواهد شد؛

- در جهت ایجاد حس تعلق مکانی و همبستگی جمعی و در نتیجة مشارکت موثر ساکنان در محدوده‌ها و محله های هدف، حفظ و ارتقای هویت فرهنگی و سرمایة اجتماعی این نواحی مورد تأکید خواهد بود.

- ساکنین محلی در صرفه‌ها و ارزش افزوده‌های ایجاد شده در فرایند احیاء، بهسازی و نوسازی شهری سهیم خواهند شد.

راهبردها:

- به منظور پیشگیری از تشکیل و گسترش نواحی نابسامان شهری، احیاء، بهسازی و نوسازی این نواحی و تحقق چشم‌انداز مورد نظر، راهبردهای زیر اتخاذ و به مورد اجرا گذاشته می‌شود:

-بر نامه ریزی جهت توزیع متوازن جمعیت و فعالیت درکشور با رویکرد آمایشی و توسعه سرزمینی؛

- تغییر نگرش برنامه‌ریزی توسعه شهری با رویکرد توسعه درونی؛

- رفع شکست بازار زمین و مستغلات شهری و بازار سرمایه در پاسخ به تقاضای اسکان قشرهای کم درآمد شهری

- تهیه طرح‌ها و تنظیم برنامه‌های احیاء، بهسازی و بازنده سازی بر اساس تقاضای واقعی ساکنان و به فراخور ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی هر یک از محدوده ها و محله های هدف به منظور بهبود کیفیت زندگی، تقویت و ارتقاء هویت محله های و محدوده ها؛

- جلب مشارکت ساکنان و شاغلان محدوده ها و محله های هدف در زمینه احیاء، بهسازی و نوسازی؛

- تسهیل سرمایه‌گذاری مالکان مستغلات موجود در محدوده ها و محله های هدف و سرمایه گذاری بخش خصوصی در جهت احیاء، بهسازی و نوسازی ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری و غیره

- بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و شرایط محیطی ساکنان محدوده ها و محله های هدف؛

- شناسایی، حفظ، تقویت و بهره گیری از ظرفیت ها و قابلیت های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی، اماکن و محدوده های تاریخی- فرهنگی شهرها در احیاء، بهسازی و نوسازی محدوده‌ها و محله‌های هدف 

- ایجاد  نظام انگیزشی و مناسب به منظور ترغیب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مالکان مستغلات در محدوده ها و محلات هدف ؛

- تعبیه نظام تأمین مالی مناسب برای تحقق طرح‌ها و برنامه های احیاء، بهسازی و نوسازی محدوده ها و محله های هدف.