به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از ایسنا، در ادامه سلسله گزارش‌های بررسی «وضعیت قزوین و احتمال زلزله» خبرنگار ایسنا با «علی دل‌زنده» دانشجوی رشته معماری اسلامی در مقطع دکتری و کارشناس حوزه معماری به گفت‌وگو نشست و وضعیت قزوین را در صورت وقوع زلزله مورد بررسی قرار داده است.

 وضعیت ساخت‌وساز را در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دل‌زنده: با توجه به همت و تلاشی که از نظر اصول نظارتی در بحث نظارت و تحکیم استحکام بنا از سوی سازمان‌های مربوطه به‌عنوان ناظر کار مهندسین انجام می‌شود تا ساختمان براساس آئین‌نامه مقررات ملی ساختمان‌ها ساخته شود، ساختمان‌ها از استحکام نسبتاً خوبی برخوردار هستند، چون تلاش بسیار شده تا در ساخت‌وساز متناسب با سرزمینمان روش‌هایی اتخاذ شود تا ساختمانی که تولید می‌شود خوب و با کیفیت باشد با این‌ حال در عمل گاه شاهد برخی تخلفات و دور زدن‌ها توسط سازندگان ساختمان‌ها هستیم. البته به نظر من این کیفیت بیش از آن‌که دلایل علمی هم داشته باشد دلایل حسی دارد برای مثال آن‌که بیشتر مردم بر اساس درک گذشته خود معتقد هستند که اگر چیزی را سفت، محکم و ضخیم بسازیم بنابراین مقاوم‌تر است و یا این‌که ما ایرانی‌ها دوست داریم کارهای ریشه‌دارتری انجام دهیم و به نظرم همیشه سازه‌ها را بهتر از جزئیات اجرا می‌کنیم.

 مثالی از تخلفات که به عینه شاهد بودید می‌زنید؟

دل‌زنده: مسأله اینجاست که همیشه راه‌هایی برای دور زدن قانون و ناظرین وجود دارد، یکی از این موارد که شنیده‌ام آن است که پیمانکاری در حال ساخت دو ساختمان در کنار هم بوده، پیمانکار وقتی‌که مهندس معماری ناظر سازه می‌آمد میلگردهای پی این ساختمان را که آنجا بود را نشان می‌داد و بخشی از بتن را می‌ریخت و پس از رفتن ناظر میلگردها را به دیگر ساختمان می‌برد تا از ناظر آن ساختمان هم تأییدیه دریافت کند. به‌علت این شگرد غیرقانونی هر یک از پی‌ ساختمان‌ها 30 تا 40 درصد از میلگردها را کم داشت.

متأسفانه برخی پیمانکارها به‌علت چندین میلیون بیشتر حاضر هستند با جان آدم‌ها بازی کنند و این در حالی است که اگر ساختمانی تخریب شود با پیمانکاری که از کار دزدی کرده، کاری ندارند و مهندس ناظر مسئول است.

 نقطه مقابل این افراد هم بی‌شک وجود دارد و شمار آن‌ها هم کم نیست. نمونه‌ای از وجدان کاری ناظرین را هم بیان می‌کنید.

دل‌زنده: بله قطعاً چنین است، مهندس ناظری برایم تعریف می‌کرد که 48 ساعت بر سر ساختمان مانده تا سازه آن به‌درستی شکل بگیرد و خیالش از بابت ایمنی سازه راحت شود. به‌طور قطع مهندسان باوجدان حاضر هستند برای افزایش کیفیت کار سختی‌های بسیاری را تحمل کنند.

وضعیت نظارت در سازمان نظام‌مهندسی استان قزوین چگونه است؟

دل‌زنده: در همه رکن‌ها وضعیت نظارتی استان نسبت به بسیاری استان‌ها زیاد است. شاید انتخاب سازمان نظام مهندسی ساختمان قزوین به‌عنوان برترین سازمان در کشور شاهد همین مدعا باشد. به نظرم به‌لحاظ کیفیت نظارت بر ساختمان استان قزوین جایگاه خیلی خوب و مطلوبی را دارد. البته این راهم بگویم وضع تحصیلات عالیه در قزوین هم زمینه این موضوع شده نباید تربیت و پروش مهندسین در سطح دانشگاه‌های استان و دوره‌های آموزشی سازمان و برگزاری کنفرانس‌های علمی متعدد که به آشنایی بیش‌تر و گسترش ادبیات علمی میان صاحب‌نظران را منجر شده است، دست‌کم گرفت. به نظرم خاطرات بد گذشته هم به ما کمک کرده تا بهتر باشیم و سخت‌گیری سازمان نظامی مهندسی هم از این بابت شاید از نقاط دیگر بیشتر است، از این‌رو باید از همه مسئولان و مجموعه پیشین و هم‌اکنون هم تشکر کر د هم درخواست کنیم که به روند گذشته توجه بیشتری شود و با یک ساز و کار جدید به افزایش کیفیت ساخت و ساز و آموزش بیشتر و بهتر توجه کنیم.

 کیفیت مصالح مورد استفاده در ساختمان‌سازی چگونه است؟

دل‌زنده: با توجه به کاهش حجم ساخت‌وساز کیفیت مصالح ساختمانی به‌شدت افت کرده که باید به این امر توجه شود، چون کیفیت مصالح به‌علت  مسائل مالی و گرانی مصالح در اجرا و ساخت‌وساز افت کرده و به‌علت گرانی پیمانکار به مصالح بی‌کیفیت روی آورده است.

 بناهای ساخته‌شده بتنی با بناهای فلزی چه تفاوتی دارد؟

دل‌زنده: در ایران چیزی به نام بناهای بتی رواج پیدا کرده که با این نگرش شاید غلط باشد، چون در کشورهای زلزله‌خیز بهتر است از سازه فلزی استفاده شود.

تفاوت فلز با بتن در این است که هزینه‌های بتن در مرحله اول و شروع ساخت بسیار کمتر از هزینه‌های فلز است. اما یادمان باشد که فلز سریع نصب‌شده، زمان نصب کمتری دارد، در طولانی‌مدت هزینه کمتری وارد می‌کند و در کوتاه‌مدت هزینه زیادی وارد می‌کند اما بتن در ابتدا هزینه‌های کوتاه‌مدت و در درازمدت هزینه بالایی دارد.

وقتی شما می‌خواهید یک ستون بتنی برای ساختمان بگذارید حداقل باید 40 روز بایستید تا خودش را بگیرد و این در حالی است که در سازه فلزی تیرآهن خریداری می‌شود و سر پروژه نصب و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 با توجه به زلزله‌هایی که رخ‌داده بیشترین آسیب به کدام ساختمان‌ها وارد شده است؟

دل‌زنده: در مناطق زلزله‌خیز استفاده از سازه‌های بتنی به‌هیچ‌وجه پیشنهاد داده نمی‌شود. با این‌حال تصور مردم این است که هر چه سازه ضخیم‌تر باشد مقاومت بهتری دارد اما در کل این تفکر صحیح نیست.

بتن یکی از مصالح خشک است که در اثر ضربه به‌راحتی خرد و شکسته می‌شود.اما فلز در ابتدا تغییر شکل داده و بعد از آن شکسته می‌شود و همین مهلت این اجازه را به فرد می‌دهد که از ساختمان در مواقع ضروری و بحرانی چون زلزله خارج شود. از سوی دیگر بتن پوک است و در اثر ضربه سریع تخریب می‌شود. جالب اینجاست که در سازه‌های بتنی مساحت ستون‌ها بیشتر است و فضای بیشتری را اشغال می‌کند، اما چون هزینه اولیه آن کمتر است همه دوست دارند از این سازه استفاده کنند.

در زلزله کرمانشاه به نظرم ساختمان‌های بتی بیشتر تخریب‌شده بود در ساختمان‌های فلزی با وجود تخریب کمترین آسیب وارد شد.

 غالب مسکن مهر با چه فرمولی ساخته می‌شود؟

دل‌زنده: بیشتر ساختمان‌ها مسکن مهر به‌صورت بتنی ساخته‌شده است، چون سازه بتنی ارزان‌تر است البته ساختمان‌هایی را هم داشته‌ایم که به روش‌های نوین و معماری صنعتی هم ساخته شده است مثل پرند تهران که این‌گونه بود.

مسکن مهر قزوین را از نظر ایمنی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دل‌زنده: مسکن مهر در قزوین از نظر سازه‌ای بد نیستند قطعاً می‌توانند زلزله را تحمل کند اما به نظرم بسیاری از جزئیات ساخت و ساز از قبیل سنگ‌هایی که در نمای ساختمان‌ها و جزئیات دیوارچینی آن استفاده‌شده مقاوم نیستند. حتی می‌توان گفت اگر بادی با سرعت 90 تا 130 کیلومتر در ساعت بیاید این نماها دچار آسیب می‌شود. علت اجرای ضعیف و بی‌کیفیت تیغه‌های ساخته‌شده است که اصول اجرایی در آن رعایت نشده و گاه مصالح مرغوب هم در آن استفاده‌نشده است.

اگر زلزله‌ای بیاید شاید احتمال نرود که سازه اصلی مسکن مهر دچار مشکل شود اما ممکن است بسیاری از جزئیات ساختمان به خصوص نما تخریب شود. این موضوع متأسفانه محدود به مسکن مهر نیست چون در اکثر ساختمان‌های کشور سازه بنا بر یک اندیشه به خصوص در ساختمان‌های شخصی‌ساز محکم است و پیمانکار و مهندس ساختمان هر چه دارند را در سازه ریخته و بقیه را رها می‌کنند.  باید همه اصول در همه احوال در صنعت ساختمان‌سازی رعایت شود.

در خصوص خود زلزله و انواع آن توضیح می‌دهید؟

دل‌زنده: زلزله دارای دو نوع افقی و عمودی است و گاهی این دو نوع زلزله با هم می‌آید. تجربه نشان داده اثرات هر کدام از این زلزله‌ها نیز متفاوت است.

اگر زلزله‌ای عمودی باشد ساختمان با ریشه از جا کنده می‌شود که این نوع زلزله در ساختمان‌های بلندمرتبه بیشترین آسیب را به همراه خواهد داشت.

ساختمان‌های قزوین تا چند ریشتر زلزله را می‌تواند تحمل کند؟

 در شهر قزوین اوضاع بهتر است و خانه‌ها از لحاظ اصول اجرایی وضعیت مطلوب‌تری دارد و ساختمان‌های شهر تا 6 ریشتر زلزله را می‌تواند تحمل کند.

 بیشترین مناطقی که در هنگام زلزله در قزوین آسیب خواهد دید، کجاست؟

 اگر زلزله‌ای در قزوین بیاید مناطق جنوبی بیشترین آسیب را خواهد دید. هم‌چنین بخش‌های شرکتی‌ساز بعضاً به‌علت دقت کم در احداث احتمال آسیب‌دیدگی بیشتری دارند. در شهرهای کوچک حومه قزوین نیز نقاط آسیب‌پذیر وجود دارد. البته خانه‌هایی که خود مردم ساخته‌اند و دقت و سرمایه‌گذاری بیشتری در ساخت آن به کار در برابر زلزله رفته ایمن‌تر هستند.

 وضعیت ایمنی بلندمرتبه‌های قزوین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در خصوص ساختمان‌های بلندمرتبه می‌توان گفت اصول معماری این ساختمان‌ها به سبب شرایط خاص‌تر و سخت‌گیرانه بهتر رعایت می‌شود، چون نظارت در ساختمان‌های 8 طبقه به بالا سخت‌گیرانه‌تر است.

وضعیت ایمنی برج تجارت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دل‌زنده: برج تجارت قزوین جزو ساختمان‌های نسبتاً اصولی است که ساخته‌شده و شیوه‌های خوبی در ساخت آن به‌کار رفته است.

 نوع ساخت ساختمان‌ها در حال حاضر با گذشته چه تفاوتی دارد؟

دل‌زنده: مهم‌ترین نکته در یک ساختمان این است که مثل بدن انسان تمامی اجزای ساختمان با هم بتوانند کار کنند لذا هرچه انعطاف آن بیشتر باشد حرکتی که در پی ساختمان می‌افتد با همان ریتم و نوسان در سایر اجزای ساختمان نیز اتفاق خواهد افتاد. بدین معنی که ساختمان آن نیرو را توسط ارتعاشات منتقل و از خود دور کند.

هر چه ساختمان صلبیت بیشتری داشته باشد در اثر آن نیرو شکننده‌تر می‌شود. به‌مانند شیشه‌ای نشکن که اگر یک سنگ به آن پرتاب شود همه اجزا با هم کار کرده و ترک‌های ریزتر و عدسی شکل‌تر ایجاد می‌شود اما در شیشه‌های معمولی بلافاصله خرد می‌شود.

 به‌عنوان آخرین سؤال علت ایمنی بالای کشورهای زلزله‌خیز جهان به‌مانند ژاپن در چیست؟

دل‌زنده: با توجه به این‌که کشور ژاپن در گذشته به سبب زلزله کشته زیادی می‌داد، آن‌ها تلاش کردند از شیوه‌های جدیدتری در ساختنمان سازی استفاده کنند.

اگر فرصتی باشد می‌توانیم در جلسه دیگری روش‌های نوین را شرح دهیم.