مدیران خودروعصر اعتبار

ثبت میدان بهارستان یا تخریب میدان بهارستان؟

عصر ساختمان- میدان بهارستان سال گذشته ثبت ملی شد، اما آیا پرونده ثبت میدان بهارستان منتشر شد؟

ثبت میدان بهارستان یا تخریب میدان بهارستان؟
نسخه قابل چاپ
سه شنبه ۱۳ تير ۱۳۹۶ - ۱۵:۵۵:۰۰

    به گزارش پایگاه خبری «عصرساختمان» به نقل از سفرنویس، آیا حریمی برای عرصه و حریم میدان بهارستان مشخص شد؟ چه قوانینی پس از ثبت میدان بهارستان آن را از سایر میدان های دیگر شهر متمایز می کند؟ و اگر نهادهای قانون گذار، در میدان بهارستان تخطی کنند، کدام نهاد پیگیر خواهد شد؟
    در شهر تهران تاکنون شش میدان در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفته که شوربختانه، وضعیت هیچ کدام از این میدانها خوشایند نیست.

    میدان بهارستان آخرین اثر ثبتی شهر تهران
    قبل از نوشتن درباره پیشینه و تاریخچه میدان بهارستان بهتر است به اتفاقات بعد از ثبت پرداخته شود. پس از بیانات رهبر جمهوری اسلامی ایران مبنی بر؛

        … حقیقتا معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورا باید این موضوع را جزو جدی ترین مسائل خود بدانند …

    سندی راهبردی با عنوان؛ ارتقای زیباسازی شهر تهران تنظیم و سپس کمیته ای با عنوان ارتقای هویت شهری با تاکید بر تقویت خاطره جمعی شروع به کار کرد و قرار بر این شد، میدان بهارستان به میدان پیاده راه تبدیل شود اما در آن سوی ماجرا، طرح جامع فضایی مجموعه پردیس بهارستان از سوی مجلس شورای اسلامی رونمایی شد و تخریب ها و ساخت و سازهای فراوانی پیرامون میدان بهارستان آغاز شد.

    در فاز اولیه طرح، بخش جنوب و شرق مسجد سپهسالار تخریب و برج سازی در آن (بدون رعایت حریم و خط آسمان) آغاز شد. در فازهای بعدی این طرح آثار زیادی از میدان بهارستان محو خواهد شد که به زودی پرونده کامل طرح ارائه خواهد شد.
     

    این پایان ماجرای میدان بهارستان نیست، این میدان در شهریور هر سال اسیر می شود و منتظر می مانیم تا در پایان مهر آزاد شود. پروژه ای که هر ساله توسط ستاد یادمان ایثار اجرایی می شود.
    میدانی که آثار فاخر و ارزشمندی پیرامون آن قرار دارد، میدانی که تاریخچه تحولات اجتماعی، حاکمیتی، معماری، تاریخی و … معاصر شهر تهران است، نخستین حضور مطالبه‌گرانه ملت ایران برای تعیین سرنوشت شان در میدان بهارستان رقم خورده است.
    میدانی های که می توانست به مثل هم نامانش در بلاد دیگر، میدانی برای آرامش، تفکر، گردشگری، هویت شهری و … باشد، مثل؛ میدان تقسیم استانبول، شارل دوگل پاریس، تیان آنمن پکن، ترافالگار لندن، پلازای بوینس آیرس، کاخ سنت پترزبورگ، باستیل فرانسه و …
    میدان بهارستان می توانست میدان انتقال منصفانه ای از رویدادهای گذشته به آیندگان باشد و هر کدام از ساختمان ها و دیوارها این میدان شهدان و راویان بی زبان تاریخ هستند. میدان های ارزشمند فراوان دیگری در شهر تهران هستند که متاسفانه حال روز بهتری نسبت به میدان بهارستان ندارند، میدان های که دیگر خیلی از آنها هویت گذشته خود را ندارند.
    قانونگذار، قانون را نقض کرده‌ و پروژه توسعه با سرعتی باورنکردنی در حال اجراست و بهارستان به زودی هویت تاریخی خود را از دست خواهد داد و خاطره جمعی، هویت شهری و … از بین خواهد رفت!

    اطلاعات جغرافیایی پیرامون میدان بهارستان:
    1) مختصات جغرافیایی ، نقشه و … : E 51″25’53 N 35″41’26
    2) خیابانهای منتهی به میدان بهارستان: در غرب خیابان جمهوری (خیابان شاه آباد پیشین، خیابان بهارستان سابق و خیابان سیف الملک اسبق) و خیابان شهید مصطفی خمینی از شمال و جنوب (خیابان خمینی در گذشته از سمت جنوب بهارستان به نامهای؛ خیابان مدرس، خیابان نظامیه، خیابان باغ نظامیه و خیابان سیروس مشهور و از سمت شمال به نامهای؛ خیابان امین الدوله، دروازه شمیران، خیابان فتحعلی شاه و خیابان ابوعلی سینا نام گذاری شده بود)

    عکس هوایی میدان بهارستان در سال 1386
    عکس هوایی میدان بهارستان در سال 1386

    ) طول، عرض و قطر میدان بهارستان: میدان بیضی شکل و بیضی مرکزی میدان به قطر 150 در 26 متر و قط میدان با توجه به گذر و پیاده راه به قط 213 در 75 متر می باشد.
    ارتفاع از سطح دریا:  1173 متر
    نامهای دیگر میدان بهارستان: جلوخان باغ نگارستان، باغ سپهسالار، بهارستان، عزیزیه، مجلس، شاه آباد
    پیرامون نام  میدان بهارستان (وجه تسمیه): فتحعلی شاه قاجار در کاخی به نام نگارستان در شمال میدان اسکان داشت، به همین دلیل میدان بهارستان کنونی در نقشه ها، به عنوان جلوخان نگارستان نام گذاری شده بود. مالک اولیه آن محمدحسن خان سردار بود که آن را به علی خان حاجب الدوله مقدم مراغه ای فروخت و مالک بعدی آن میرزا حسین خان سپهسالار بود و چون باغ بزرگی در آن بنا نهاد میدان به نام باغ سپهسالار شناخته شد و پس از آن بهارستان نام گرفت (هم وزن نگارستان، باغ شمالی) بعد از مرگ سپهسالار، زمین توسط ناصرالدین شاه مصادره و در اختیار داماد خود عزیز السطان گذاشته شد و نام میدان را عزیزیه گذاشتند که اقبال چندانی نداشت. با توجه به برگزاری مجلس مشروطه مدتی هم به نام میدان مجلس شهره شد اما پس از استقرار حکومت پهلوی مجسمه ای ایستاده از رضاشاه در مرکز میدان نصب شد و نام میدان شاه آباد شد.

    دوران و بانی میدان بهارستان: از دوره پادشاهی فتحعلی شاه قاجار تاکنون
    امکان بازدید میدان بهارستان: دارد (توصیه برخی از اوقات عکاس از میدان ممنوع است!)
    پیشینه و تاریخچه میدان بهارستان؛
    نخستین‌ اقدام‌ جدی‌ برای‌ محوطه‌سازی‌ میدان‌ بهارستان‌ در سالهای‌ پس‌ از مشروطیت‌ در ریاست‌ منطق‌الملک‌، رئیس‌ بلدیه‌ تهران‌، انجام‌ شد. به‌ دستور او اطراف‌ میدان‌ درختکاری‌ و برای‌ آبیاری‌ فضای‌ سبز آن‌، یکی‌ دو حوض‌ احداث‌ شد.
     

    سپس در سال های بعد حوض ها حذف و زمین چمن کاری و مجسمه رضا شاه در مرکز میدان نصب شد. سپس در سال 1340 دو حوض در شرق و غرب و دو حوض نیز پیرامون مجسمه رضاشاه احداث و مجسمه های فرشته آزادی در میان حوض های کناری قرار گرفت.

    بعد از سال 57 مجسمه رضاشاه از میدان میدان برداشته شد تا درنهایت در سال 75 مجسمه مدرس در میان میدان قرار گرفت.
    میدان بهارستان در سال 95 ثبت ملی شد و در همان سال توسط سازمان زیباسازی تغییر شکل داده شد و تمامی ساختمان های پیرامون میدان پیراش و از زوائد شهری، پالایش شد. توپی نیز به صورت نمادین در ضلع جنوب غربی میدان نصب شد و کتیبه ای با 4000 کلمه در شمال غربی میدان که به تاریخچه آن اشاره می کرد نصب شد.
    آثار و ابنیه ارزشمند پیرامون میدان بهارستان و ثبت آن در یونسکو؛
    پیرامون میدان بهارستان ابنیه فراوان ارزشمندی قرار دارد که 14 اثر ثبتی و 30 اثر واجد ارزش شناسایی شده را شامل می شود که در مقطعی از زمان نیز مقرر شده بود، پرونده مجموعه آثار میدان بهارستان به عنوان دومین پرونده ثبتی شهر تهران در فهرست یونسکو تهیه و ارسال شود که با توجه به ساخت و سازهای پیرامون، در حال حاضر موضوع 100% منتفی است.
    ساختمانی در شمال شرقی میدان که برخی بر این باورند که دکتر فاطمی در بالکن این ساختمان سخرانی کرد
    ساختمانی در شمال شرقی میدان (بعد از پیرایش ضوائد بصری) که برخی بر این باورند که دکتر فاطمی در بالکن این ساختمان سخرانی کرد

    لیست بناهای شده پیرامون میدان بهارستان در فهرست آثار ملی کشور؛

    آثار و ابنیه واجد ارزش پیرامون میدان بهارستان؛

    مجسمه های میدان بهارستان؛
    در سال 1304 مجسمه ای برنزی به اندازه قامت واقعی از رضاشاه در مرکز میدان بهارستان بر پایه ای که به چهار ستون هخامنشی مزین شده بود و بر روی صفحه ای که از چهار طرف با چهار پله شما را به سوی مجسمه رهنمون می کرد نصب شده بود. رضاه شاه در این تندیس با لباس نظامی و رو به مجلس و دستانی در هم فشرده و پای چپ به سمت جلو نشان داده شده بود.
    نکته اول) در اتفاقات سال 1332 اولین مجسمه ای که در تهران سرنگون شد، مجسمه رضا شاه در میدان بهارستان بود. که بعد آز آن تا سال 1357 در جای خود قرار گرفت.
    در سال 1316 ه خورشیدی‌ مجسمه‌ای‌ معروف‌ به‌ فرشته‌ آزادی‌ که‌ از ماترک‌ سردار اسعد بختیاری‌ برای‌ مجلس‌ خریداری‌ شده‌ بود، در میدان نصب شد. در این مجسمه فرشته آزادی در حال کشتن دیو استبداد بود، دیوی که در زیر پای او قرار داشت و در دست راست فرشته آزادی شمشیری قرار داشت و در دست چپ فرشته آزادی بهارستان مشعلی بود که در آن آتشی روشن بود.
    نکته دوم) زنده یاد محمد علی سپانلو در گفتگویی اعلام کرده بود؛ گروهی از روحانیون اعتراض کردند که مشعل و آتش در دست فرشته آزادی میدان بهرارستان نماد آتش‌پرستی است. بنابراین به جای آتش یک لامپ حبابی گذاشتند. شعر اول من درباره شهر تهران، این مجسمه را هم شامل می‌شد. در شعرم گفته بودم؛

        می‌دانید چرا چراغ مجسمه خاموش است؟ چون این اتوبوس و این دود و همه عناصر تهران، در حال مبارزه نیستند، بلکه در حال جفت‌گیری هستند…

    مجسمه فرشته آزادی میدان بهارستان بعد از بهمن 1357 ه خورشیدی، مدتی باحجاب شد و بعد هم برچیده شد، و اینکه این مجسمه در حال حاضر کجاست؟ خبری در دسترس نیست!
    در آذر 1375، مجسمه‌ای‌ برنزی‌ از سیدحسن‌ مدرّس‌، به‌ ارتفاع‌ سه‌ متر، کار ملک‌ دادار گروسیان‌ و نادر قشقایی‌، در وسط‌ میدان‌ بر روی پایه ای از آجر نصب شد. مدرس بر روی تختی چوبی نشسته و عصایی در دست چپ و دست راست خود را به نشانه …. به بالا و به سمت ساختمان مجلس بلند کرده است.
    اتفاقات و حوادث پیرامون میدان بهارستان؛
    میدان بهارستان، یکی از مهم ترین میدان هان مکان رخدادهای تاریخ معاصر شهر تهران است که می توان درباره حوادث و اتفاقات پیرامون آن به نخستین مجلس قانون گذاری در دوره مشروطه، به توپ بستن مجلس زیر نظر لیاخوف روس، راهپیمایی مخالفان و موافقان مصدق، تشیع غواصان دفاع مقدس و … اشاره کرد.
    از دیر باز رسم بود در میدان بهارستان در عید قربان، مراسم قربانیِ شتر برگزار میکردند. این رسم تا سال 1311 در تهران دایر بود تا رضا شاه آن را ملغی اعلام کرد. در این میدان هفت شبانه روز عروسی و پایکوبی ناصرالدین شاه برپابوده، خانه دو صدر اعظم بزرگ ایران میرزا حسین خان سپهسالار و میرزا آقاخان نوری در همین میدان قرار داشته و عروسی ملیجک هم در همین میدان برگزار شده بود. مراسم ختم اولین شهدای خلیج فارس در دوران پهلوی در همین میدان برگزار شده و مراسم تشیع پیکر غواصان نیز با حضور میلیونی مردم در همین میدان شکل گرفته و در نهایت حمله داعش نیز در همین میدان انجام شد.

    برچسب ها
    پورسعیدخلیلی
    پربازدیدترین های ۲ روز گذشته
      پربازدیدترین های هفته
        رویداد ها در یک نگاه
        • ساختمان فردا ۴
        • ساختمان فردا ۳
        • ساختمان فردا ۲
        • نشریه ساختمان فردا ۱
        • شماره ۱۷ و ۱۸
        • ۰
        • ۰
        • هفته نامه
        • ۰
        آخرین بروزرسانی ۲ ماه پیش
        آرشیو