به گزارش پایگاه خبری «عصرساختمان» به نقل از روابط عمومی معاونت میراث فرهنگی، یزد از  مهمترین شهرهای  خشتی جهان گام های نهایی را برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو برمی دارد. اما آیا امیدها برای ثبت جهانی این شهر به سرانجام خواهد رسید یا مهمترین ایراد یونسکو در ساخت و سازهای  بتنی در محله زرتشتیان و چند محله دیگر یزد شانس ثبت جهانی را از زیباترین شهر خشتی ایران خواهد گرفت؟ واقعیت آن است که ممکن است ایرادات یونسکو به پرونده ثبت جهانی یزد در اجلاس کمیته میراث جهانی (2 تا 12 جولای 2017 ) در لهستان چنان جدی شود که یزد را از قرار گرفتن در فهرست جهانی یونسکو محروم کند و موعد دیگری برای رای گیری در این پرونده مشخص کند. معاون میراث فرهنگی و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی اما امشب راهی اجلاس یونسکو می شوند تا در رایزنی با نمایندگان 21 کشور عضو در کمیته میراث جهانی یونسکو تمام تلاش خود را برای جلب رای موافق اعضای یونسکو برای ثبت جهانی یزد به کار بگیرند.  

معاون میراث فرهنگی کشور به همراه گروه کارشناسان و معاون استاندار یزد در حالی تهران را به مقصد شهر کراکف در کشور لهستان برای حضور در چهل و یکمین اجلاس میراث جهانی یونسکو ترک می کند که قرار است پرونده جهانی شهر یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران و یکی از بزرگترین شهرهای خشتی جهان در کمیته میراث جهانی یونسکو بررسی و در صورت رای موافق اعضاء به ثبت جهانی برسد.

9 سال از ثبت شهر تاریخی یزد در فهرست میراث موقت جهانی یونسکو می گذرد و این پرونده از سالهای گذشته به دلیل ساخت و سازهای غیراصولی دستخوش پیچیدگی های بسیار شد و همین ساخت و سازها تبدیل به معضلی جدی برای ثبت جهانی یزد شد. بدین ترتیب ثبت جهانی شهر یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در فهرست یونسکو نیازمند مدیریت یکپارچه، برنامه ریزی گسترده شهری، رعایت اصول معماری و تجدیدنظر در ضوابط نظام مهندسی و ساخت و ساز شد.

مسئولان سازمان میراث فرهنگی از دو سال گذشته با همکاری مردم و مسئولان شهر یزد تلاش کردند تا مقدمات ثبت جهانی شهر تاریخی یزد را فراهم کنند. کارگاه ها و نشست های تخصصی متعدد در کنار دیگر فعالیت های پایگاه تاریخی شهر یزد برای آماده سازی مردم و مسئولان شهری برگزار شد و فرآیند مشارکت تا آن جا پیش رفت که از برخی مداخلات ناهمگون شهری در شهر یزد پیشگیری کرد.

اکنون با گذشت دو سال از تلاش های مداوم در شهر تاریخی یزد قرار است سرنوشت ثبت جهانی یزد در چهل و یکمین اجلاس یونسکو در کشور لهستان تعیین شود. اما هنوز این سوال مطرح است که آیا با پیچیدگی های موجود در پرونده ثبت جهانی یزد و مداخلات شهری گذشته آیا پرونده قادر به جلب نظر اعضای یونسکو برای رای مثبت به جهانی شدن یزد می شود؟

«محمدحسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور که از دو سال گذشته به همراه کارشناسان میراث فرهنگی تلاش کرد تا شهر یزد را به عنوان الگوی شهر ایرانی در کویر که در دوره های تاریخی که الگوی توسعه پایدار را در خود داشته معرفی کند می گوید: برای معرفی هر چه بهتر الگوی توسعه پایدار شهری در دوره های تاریخی، شهر یزد که در میان دیگر شهرهای تاریخی ایران نسبتا سالم و دست نخورده باقی مانده  برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو انتخاب شد تا برای نخستین بار یک شهر تاریخی زنده که از تمامی عناصر شهری برخوردار و مملو از مواریث فرهنگی ملموس و ناملموس است در فهرست آثار جهانی گنجانده شود.

نخستین گام در فرآیند ثبت جهانی شهر یزد اما نوشتن برنامه مدیریتی منظم در آغاز تدوین پرونده ثبت جهانی بود. برنامه ای که در آن مشارکت تمامی ارگان ها و نهادهای دست اندرکار به همراه جامعه محلی و ساکنان این شهر ضروری بود. بر همین اساس جلسات مداوم کارشناسی در شهر یزد با مسئولان مختلف شهری برگزار شد تا با همکاری آن ها و در تعامل ملی با همراهی کارشناسان بین المللی، برنامه جامع برای آینده شهر تاریخی یزد و حفاظت از آن نوشته شود.

ایرادات ایکوموس به پرونده یزد و پاسخ ایران

شورای جهانی بناها و محوطه های تاریخی (ایکوموس) شورای زیر مجموعه یونسکو اما ایراداتی به پرونده ثبت جهانی شهر یزد وارد کرده است که مهمترین آنها ساخت یک سازه های بتنی و غیر خشتی در بافت خشتی شهر یزد از جمله در محله زرتشتیان است. ایکوموس معتقد است که اگر یزد قرار است به عنوان بزرگترین شهر خشتی جهان در فهرست میراث جهانی قرار بگیرد پس ساخت چنین سازه ای چه توجیهی دارد؟

محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور در واکنش به این ایراد ایکوموس در پرونده ثبت جهانی یزد می گوید: باید این نکته را مد نظر قرار داد که  وقتی با یک شهر 900 هکتاری و البته شهری زنده مواجه هستیم این مشکل در فرآیند بهتر مدیریت شهری می تواند به تدریج حل شود.

طالبیان با اعلام این که پاسخ به ایرادات ایکوموس پیشتر ارسال شده است افزود: در پاسخ به ایکوموس اعلام کرده ایم که آن بخش از محله زرتشتیان که این ساخت و ساز انجام شده در واقع مرز محله زرتشتیان است. ضمن آن که بخشی از محله زرتشتیان به دلیل دارا بودن عناصر مهم تاریخی در پرونده ثبت جهانی یزد پیشنهاد شده است.

ایراد دیگر ایکوموس به ضوابط ساخت و ساز در شهر یزد  و نبود مدیریت یکپارچه مرتبط بود. کارشناسان ایکوموس بر این نظر هستند که اگر یزد قرار است شهر جهانی شود، چرا ساکنان آن اجازه ساخت بناهای خشتی را در بزرگترین شهر خشتی جهان ندارند و ضوابط شهرسازی چنین اجازه ای به آن ها نمی دهد؟

معاون میراث فرهنگی کشور اما در واکنش به دومین ایراد کارشناسان ایکوموس به پرونده ثبت جهانی یزد می گوید: به ایکوموس اعلام کرده ایم که در فرآیند تدوین پرونده جهانی شدن یزد این موضوع نیز مطرح شده و در مذاکره با سازمان نظام مهندسی کشور و وزارت راه و شهرسازی از آن ها خواسته شده است با تدوین دستورالعمل ویژه مهندسی خشت که در حال انجام است،  اجازه ساخت بناهای خشتی توسط ساکنان یزد صادر شود.

سومین ایراد ایکوموس در پروسه جهانی شدن شهر تاریخی یزد اما به حریم باغ ثبت جهانی شده دولت آباد بازمی گردد. شورای بین المللی بناها و محوطه های تاریخی تاکید دارد که حریم باغ دولت آباد یزد باید افزایش یابد و ساخت و سازهای واقع در حریم این اثر باید ضابطه مند شوند.

این درحالی است که طالبیان پیش از رفتن به لهستان برای دفاع از پرونده ثبت جهانی یزد در پاسخ به این ایراد نیز گفته است: باغ دولت آباد یزد پیشتر در پرونده ثبت جهانی باغ های ایرانی در ردیف میراث جهانی قرار گرفته است و ایکوموس و کمیته میراث جهانی آن را تایید کرده اند و در اجلاس لهستان نسبت به این ایراد ایکوموس اعتراض خواهیم کرد.

احتمال مخالفت یونسکو با ثبت جهانی یزد

ایرادات یونسکو به پرونده ثبت جهانی یزد از نگاه معاون میراث فرهنگی کشور حل شدنی است. اما به نظر می رسد مهمترین ایراد ایکوموس به این پرونده که مربوط به ساخت و ساز ساختمان های بتنی در برخی محلات یزد است که ممکن است شانس ثبت جهانی یزد در اجلاس امسال را از ایران بگیرد و پرونده جهانی شدن یزد به سال آینده موکول شود. برهمین اساس است که محمدحسن طالبیان پیش از ترک تهران به مقصد لهستان می گوید: وقتی ایراد ساختمان های بتنی به پرونده یزد وارد شود موضوع عرصه و حریم مطرح می شود و معنای این ایراد آن است که ممکن است ثبت جهانی شهر یزد به سال آینده موکول شود.

معاون میراث فرهنگی تاکید کرد: ثبت جهانی یک شهر تاریخی کار آسانی نیست اما تمام تلاش کارشناسی خود را برای دفاع از ثبت جهانی یزد در کمیته میراث جهانی یونسکو خواهیم کرد تا این پرونده به نتیجه مطلوب برسد.

طالبیان البته پیش بینی روشنی به رای موافق اعضای یونسکو با ایراداتی که شورای جهانی بناها و محوطه های تاریخی به پرونده یزد وارد کرده است ندارد و می گوید: هیچ چیز در پرونده ثبت جهانی یزد مشخص نیست و همه چیز به دفاع و قدرت چانه زنی ما از این پرونده پیش از برپایی کمیته میراث جهانی در داخل کمیته بازمی گردد. البته رای مثبت اعضای یونسکو در پرونده یزد بستگی به نوع نگاه نمایندگان 21 کشور حاضر در نشست کمیته میراث جهانی بستگی دارد.

طالبیان تاکید کرد: برای جلب نظر مساعد اعضای یونسکو نیازمند گفت وگو با یکایک اعضای کمتیه میراث جهانی و ایکوموس هستیم و ثبت جهانی یزد بستگی به نگاه نمایندگان 21 کشور عضو به مطالب کارشناسی ما در روز تصمیم گیری برای ثبت جهانی یزد دارد.

طالبیان همچنین با اعلام این موضوع که یزد قابلیت ثبت جهانی را دارد تاکید کرد: متاسفانه برخی اتفاقات اجرایی که در شهر یزد صورت گرفته است موجب وارد آمدن ایراداتی از سوی ایکوموس به پرونده ثبت جهانی یزد شده است و این ایرادات بیانگر آن است که مردم و مسئولین شهر یزد باید بیش از گذشته با یکدیگر همراه شوند و این همراهی حتی در صورت ثبت جهانی یزد نیز برای صیانت از این شهر تاریخی بیشتر شود. چرا که اگر همراهی وجود نداشته باشد ساخت و سازهای غیرهمگون در یزد همچنان ادامه بیابد بزرگترین شهر خشتی جهان در فهرست میراث جهانی به ثبت نخواهد رسید و مهمتر از همه اینکه اعتقاد به معماری گلین باید در میان مسئولین و مردم نهادینه شود و به اصالت شهر و مصالح آن باز گردیم، هر چند این بازگشت با مقاومت ها و مشکلاتی همراه باشد.