به گزارش پایگاه خبری «عصرساختمان» به نقل از تسنیم ، خواف در 238 کیلومتری جنوب‌شرقی مشهد و نزدیک مرز ایران و افغانستان قرار دارد. آب و هوای آن گرم و خشک و پیشه غالب مردمانش کشاورزی و دامپروری است. خواف را در قدیم «روی» یا «رود» نیز می‌خواندند و این شاید بدان سبب بود که در پیرامون شهر رودهای مختلفی جاری است. خواف نام دیگر «به‌آفرید» پسر ماه فروردین است که گفته‌اند در این ناحیه برای نوآوری در آئین زرتشت برخاست و شهری را بنیان نهاد که نام خود را از او گرفت.

در دوره اسلامی خواف از مراکز علمی پررونق در خراسان بود و با توجه به قرار گرفتن در شاهراه ارتباطی هرات، قهستان و نیشابور، مرکز مبادلات تجاری به حساب می‌آمد.

در سده‌های اخیر خواف شکوه گذشته خود را از دست داد، اما در دوره پهلوی اول به سبب تبعید «سید حسن مدرس» به این ناحیه، دوباره نامش بر زبان‌ها افتاد. مدرس روحانی و سیاستمدار مخالف رضاخان بود که در سال 1307 هجری شمسی به خواف تبعید شد.

مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری خواف را آثار تاریخی آن شکی می‌دهند که البته از مهم‌ترین آثار موجود در خراسان هستند و ما در ادامه وصف تعدادی از آنها را برایتان باز می‌گوییم.

آسیاب‌های خواف

خواف منطقه بادخیزی است و از سه طرف شمال، شرق و جنوب در معرض وزش‌ بادهای شدید قرار دارد. سه بادی که در این شهر جریان دارد، عبارت‌اند از باد نیشابور (شمال)، باد هرات ( جنوب) و باد کوه (جنوب) که همان باد 120 روزه سیستان است.

آسیاب‌های بادی خواف در گذشته‌های دور برای استفاده از نیروی این بادها ساخته شده‌اند و طرز کارشان بدین صورت است که در اثر وزش باد، پره‌های متصل به محور قائم آسیاب(تیرپل) به حرکت در می‌آیند و با گرداندن سنگ زبرین آسیاب، گندم را آرد می‌کنند. گفته می‌شود که آسیاب‌‌های بادی خواف بازده کمی دارند، اما وجودشان در این شهر بیننده را به اعصار کهن رهنمون می‌سازد.

مسجد ملک زوزن

مسجد ملک زوزن خارج از شهر خواف و در دشت زوزن قرار دارد که پیشتر محل شهر بزرگ زوزن بوده است و حالا اثری از آن نیست. این بنا به گواهی کتیبه‌هایش در سال‌های 615 و 616 هجری قمری ساخته شده است و اکنون حالت نیمه میران دارد. اما تزیینات آن که تلفیقی است از کاشی و آجرتراش اهمیت دارد.

مسجد ملک زوزون دارای دو ایوان شرقی و غربی است که یکی از آنها به نام ایوان قبله حدود 30 متر ارتفاع داشته. آخرین بررسی‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این مسجد بر خرابه‌های مسجد باشکوه دیگری متعلق به دوره سلجوقی بنا شده و اکنون از آن مسجد قدیمی، محراب گچ‌بری بسیار زیبایی باقی مانده است.

البته پیش از مسجد سلجوقی نیز دو مسجد دیگر یکی بعد از دیگری در این نقطه ساخته شده بودند که بقایای معماری آنها تا عمق 4 متری زمین پیش رفته است. همچنین باستان‌شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که مسجد ملک زوزن در زمان خود نیمه‌کاره باقی مانده و هیچ‌گاه کامل نشده‌ است.

مدرسه غیاثیه خرگرد

خرگرد از شهرهای قدیمی خراسان بوده که حالا صرفا روستای کوچکی است در پنج کیلومتری جنوب شرقی شهر خواف. در این ناحیه دو مدرسه بزرگ وجود دارد که اعتبار علمی و شکوه خرگرد در دوره اسلمی را به اثبات می‌رساند. متاسفانه یکی از این مدارس به نام «نظامیه خرگرد» پس از انقلاب اسلامی ویران شد. اما دیگری به نام مدرسه غیاثیه از خرابی جان به در برد.

این مدرسه که از نوع بناهای چهار ایوانی است، از دو بخش مسجد و مَدرَس تشکیل شده و با تلفیق کاشی و آجر تراش زینت یافته است. همچنین تالارهای نسبتا وسیع که شاید به سالن مطالعه اختصاص داشته‌اند، در گوشه‌های مدرسه به چشم می‌آیند.

براساس کتیبه‌های موجود، مدرسه غیاثیه به کوشش «پیر احمد خوافی» وزیر «شاهرخ تیموری» به دست دو برادر به نام‌های «قوام‌الدین» و « غیاث‌الدین شیرازی» ساخته شده است، البته قوام‌الدین در میانه کار از دنیار می‌رود و برادرش غیاث‌الدین ساختمان را در سال 848 هجری قمری به پایان می‌رساند. جالب این که غیاث‌الدین لقب پیر احمد نیز بوده و بنابراین نام مدرسه هم بر بانی بنا و هم بر معمار آن دلالت دارد.

خرابه‌های سنگان

سنگان در 100 کیلومتری مشهد در فاصله دوری از شهر خواف وافع شده و در سده‌های نخستین اسلامی شهر آبادی بوده است. اینک جز خرابه‌هایی از آن باقی نیست، اما در میانه این خرابه‌ها بقایای مسجدی به نام «مسجد گنبد» دیده می‌شود که دارای دو اتاق گنبددار با تزئینات گچی است.

در وسط یکی از این اتاق‌ها سنگ قبری وجود دارد که مطابق کتیبه‌اش متعلق به دوره صفاری ( سده سوم هجری) است.