به گزارش پایگاه خبری «عصرساختمان» به نقل از دنیای اقتصاد، راز دستیابی به مدیریت شهری «پاسخگو» و «مجری مطالبات شهروندان و نیاز واقعی شهر» در ایران، با دسترسی یک تیم تحقیقاتی به الگوی جهانی دولت‏ های محلی، کشف شد.بررسی‏ ها از مدل‏ های موفق حکومت‏ های محلی در جهان، درباره نقش «موثر» یا «مخرب» شوراها در نحوه اداره شهرها توسط شهرداران نشان می‏دهد: پارلمان‏ های محلی (شوراهای شهر یا مجامع شهری) در 4 کشور انگلیس، فرانسه، آمریکا و ترکیه با استفاده از همه یا ترکیبی از 10 روش مدیریتی-نظارتی، توانسته‏اند شهرداران پایتخت را ضمن هدایت در مسیر از پیش تعیین شده در پارلمان، نسبت به مردم،‏ پاسخگو کنند.   10سرمشق پارلمان‏ های محلی در این 4 کشور، مجموعه‏ای از فرآیندها شامل «انتخابات شهری و نحوه شکل‏گیری شورا»، «مسوولیت اعضای شورا»، «میزان قدرت منتقل شده از دولت مرکزی به دولت محلی» و همچنین «نوع نظارت پارلمان شهری بر اقدامات هزینه‏ای و اجرایی شهردار» را دربر می‏گیرد که مقایسه آنها با آنچه طی 4 دوره فعالیت شوراهای شهر در ایران اتفاق افتاده، بیانگر «نیاز فوری» دست‏کم 8 کلان‌شهر کشور به «بازسازی اساسی ساختار مدیریت شهری برای تطبیق با الگوی جهانی» است.

هر ناحیه شهری، یک کرسی در شورا

انتخابات شوراهای شهر یا مجامع شهری در نیویورک،‏ فرانسه و لندن با لحاظ «انتخاب نمایندگانی از همه نواحی یا مناطق شهری» از کانال شوراهای محلی، برگزار می‏شود. اصل پذیرش شده در این شهرها برای نحوه شکل‏گیری شوراهای شهر آن است که از یک‌سو، «همه شهروندان از نقاط مختلف محروم، کم‏برخوردار و مرفه شهر باید در شورا دارای نماینده باشند» و از سوی دیگر، «شورای شهر ترکیبی از لایه‏ های زیرین تشکل‏ های شهری باشد».

در نیویورک، هر یک از 51 ناحیه شهری، یک عضو در شورای شهر دارد و انتخابات شورا بر همین مبنا برگزار می‌شود. در لندن نیز انتخابات شورای‌شهر دو مرحله‏ای برگزار می‏شود به این معنا که در مرحله اول، اعضای شورای شهر مناطق انتخاب می‏شوند و در مرحله بعد، نفرات اول شورای مناطق، به‌صورت مستقیم وارد شورای شهر مرکزی می‏شوند. در لندن نیز «مجمع شهری لندن» با ترکیب اعضای شوراهای منطقه‏ای، شکل می‏گیرد.بررسی‏ ها درباره این نحوه انتخابات شوراهای شهر به ‏عنوان اولین سرمشق برای پیاده‏سازی در نظام پارلمان‏ های محلی ایران، حاکی است؛ اختصاص هر کرسی شورا به قسمتی از شهر و شکل‏گیری مرحله‏ای شورا از لایه‏ های اولیه به لایه نهایی (مرکزی)، باعث شده در کشورهای توسعه‏یافته، برنامه‏ریزی‏ های شهری کاملا براساس نارسایی‏ های شهر و مشکلات شهروندان انجام شود و در این میان، امکان نفوذ سلایق شخصی مدیران شهری به سیاست‏ ها و طرح‏ ها با هدف کسب قدرت سیاسی یا جلب رضایت مقطعی، گرفته می‏شود. این مدل، نظارت بر «کل شهر» را نیز تضمین می‏کند و مانع از دو قطبی شدن شهر به لحاظ ضعف و قوت شدید سرانه‏ های خدماتی در مناطق مختلف می‏شود.

عضویت مادام‏العمر در شورا، ممنوع!

در همه 4 کشور مورد بررسی، عضویت در شورای شهر و مجموعه دولت‏ های محلی –چه شورا، چه شهرداری- دارای سقف زمانی است. طول دوره هر شورا در لندن، پاریس، نیویورک و آنکارا، بین 4 تا 6 سال، متغیر است اما اعضای شورا، حداکثر برای دو دوره متوالی می‏توانند در این سمت فعالیت کنند. این در حالی است که در تهران، مدیریت شهری طی سال‏ های اخیر، طول زمانی بیش از 10 سال را برای شهردار تجربه کرده و در شورای شهر نیز برخی اعضا، سابقه 12 ساله در این سمت را پشت ‏سر گذاشته‏اند!حضور بلندمدت در شورای شهر، «روزمرگی در پارلمان» و «کاهش درجه حساسیت شورا به عملکرد شهرداری و تحولات شهر» را رقم می‏زند که تبعات آن، کاهش قدرت نظارتی شورا و از کنترل خارج شدن فرمان هدایت شهر در مسیر صحیح است.

فیلتر کتبی برای ورود چهره ‏ها

چالش «نامزدی چهره‏ ها» برای انتخابات شوراهای شهر، فقط محدود به شهرهای ایران نیست بلکه حتی در کشورهای توسعه‏یافته نیز چهره‏ های سینمایی یا بعضا ورزشی، برای ورود به دولت‏ های محلی، اظهار تمایل نشان می‌دهند.هر چند در 4 کشور مورد بررسی، غالب کرسی‏ های پارلمان‏ های محلی، تحت اختیار افراد با تجربه در سایر تشکل‌های شهری است اما در نیویورک، چهره‏ های فاقد سابقه یا تجربه در مجالس شهری یا محلی، برای ثبت‏نام در انتخابات شوراها،‏ باید حداقل 450 امضای مکتوب از شهروندان شهر محل تقاضا، جمع‏آوری کنند تا حائز صلاحیت اولیه برای نامزدی شورا شوند. نیمی از اعضای شوراهای شهر نیویورک را نمایندگان سابق مجالس ایالتی یا انجمن‌های شهری تشکیل می‏دهند که در جریان انتخابات شورا، نامزد و در نهایت حائز رای شده‏اند.

پرسش‏ های منظم از شهردار

پاسخگویی شهردار به نهاد ناظر بالادست، یک رویه متعارف، منظم و پرفایده برای شهرهای لندن،‏ نیویورک و پاریس محسوب می‏شود. تجربه دولت محلی لندن در این زمینه نشان می‏دهد: مجمع لندن –شورای مرکزی- 10 بار در سال،‏ جلسات «پرسش از شهردار» برگزار می‏کند که در این جلسات، اعضای مجمع با مرور مصوبات شوراهای مناطق و تکالیف محول‌شده به شهردار، کارنامه عملکردی شهرداری در بخش‏ های مختلف را مورد سوال قرار می‏دهند. این رویه، باعث شده شهردار لندن، هر لحظه خود را ملزم به پاسخگویی در برابر تعهداتش به پارلمان محلی و همین‌طور شهروندان بداند.

کمیته‏ های تخصصی با مسوولیت‏ های مشخص

نیویورک به لحاظ جمعیت ساکن، آسیب‏ های اجتماعی و برخی مشکلات شهری همچون کمبود مسکن، شباهت‏ های معناداری با تهران دارد، اما از بابت ساختار تخصصی شورای شهر، تفاوت‏ های آشکاری بین آنها موجود است. شورای شهر نیویورک، 51 کرسی دارد اما شورای شهر تهران هم اکنون تنها 31 کرسی دارد و شورای پنجم با تغییر مقررات طی سال گذشته، قرار است با 21 کرسی، تشکیل شود که از بابت نسبت جمعیت شهر با نمایندگان شورا، «عدم تناسب» شدید با ساختار جهانی دارد. در شهرهای لندن و پاریس نیز تعداد نمایندگان شوراها در هر شهر، بر اساس نسبت معین از جمعیت آن شهر، تعیین می‏شود.شورای شهر نیویورک همچنین 35 کمیته تخصصی دارد که مسوولیت‏ های مختلف مربوط به اداره شهر، از جمله مسکن، کاربری زمین و سایر مسائل شهری، از سوی هر کمیته، پیگیری و نظارت می‏شود.

تراکم ‏فروشی یا توسعه پارک‏ ها؟

شهرداری شهرهای توسعه‏یافته جهان، برای مصرف منابع و درآمدهای بودجه به‌خصوص منابع سرمایه‏ای، باید از چارچوب مصوب شوراهای شهر تبعیت کنند.حریم دخل و خرج شهرداری نیویورک به ‏عنوان ششمین سرمشق برای شوراهای پنجم در ایران، به این صورت است که بخش سرمایه‏ای بودجه سالانه شهر نیویورک باید صرفا برای «توسعه پارک‏ ها و فضاهای سبز شهری، نگهداری خیابان‏ ها و نوسازی مدارس» مصرف شود. در این بودجه، جایی برای ساخت بزرگراه یا کسب درآمد از محل فروش تراکم ساختمانی، تعریف نشده است.

مدیریت شهری در اتاق شیشه‏ای

در لندن، بین «پاسخگویی منظم» شهردار به شورا و شهروندان با «اتاق شیشه‏ای» مدیریت شهری رابطه نانوشته، اما معناداری وجود دارد.مطابق مقررات حاکم بر پارلمان محلی لندن، مجمع لندن حق برگزاری جلسه «غیرعلنی» را ندارد و همه جلسات مجمع باید با قابلیت مشاهده عمومی از سوی شهروندان برگزار شود. این مدل مدیریت شهری، سطح مشارکت شهروندان با مجمع لندن برای برنامه‏ریزی و ابلاغ ماموریت‏ های اجرایی به شهردار را به بالاترین حد ممکن رسانده و به همین نسبت، پاسخگویی دائمی شهردار را تضمین کرده است.

نمایندگی؛ شغل «تمام وقت»

برخلاف نظام حاکم بر مدیریت شهری در ایران که عضویت در شورای شهر را شغل تمام وقت محسوب نمی‏کند، در عمده شهرهای توسعه‏یافته جهان از جمله در نیویورک، نمایندگی در دولت‏ های محلی،‏ شغل تمام وقت به حساب می‏آید و مشمول دریافت دستمزد مناسب است. این ساختار اداری برای دولت‏ های محلی در جهان، زمینه فساد، سوءاستفاده از مسوولیت و از همه مهم‌تر، دنباله‏روی شورا از شهرداری را سلب می‏کند.

انتقال قدرت ویژه از دولت مرکزی به دولت‏ های محلی

در همه چهار شهر لندن، پاریس، نیویورک و آنکارا، دولت‏ های محلی از قدرت ویژه و مناسب منتقل شده از سوی دولت مرکزی برخوردار هستند و این اختیار تام را دارند برای بخش‏ های مسکن، حمل و نقل و کلیه ادارات مستقر در شهر برنامه‏ریزی و سیاست‏گذاری کنند. در ترکیه، شهرداری‏ های کلان‏شهرها با اختیارات ویژه نسبت به سایر شهرها، مجری اخذ مالیات‏ های مرتبط با املاک هستند و نیمی از مالیات‏ های شهری که از سوی دولت مرکزی دریافت می‏شود را سالانه در اختیار می‏گیرند. در ترکیه، همچنین شورای شهر در تصویب طرح‏ ها و لوایح شهری، از مراجع استانی وابسته به دولت مرکزی (استانداری‏ ها) مستقل است طوری که زیرمجموعه‏ های دولت مرکزی حق لغو مصوبات شورا را ندارند و در صورت اختلاف‏ نظر،‏ باید موضوع در مرجع ثالث رسیدگی شود. این موضوع، در ایران، حالت عکس دارد.

منابع مالی پایدار

مدیریت شهری در کشورهای توسعه ‏یافته، به همان اندازه که از قدرت ویژه ناشی از همکاری دولت مرکزی با دولت‌های محلی، برخوردار است، از منابع مالی پایدار موجود در شهر نیز سهم می‏برد. نتایج تحقیقاتی که از سوی حسین ایمانی جاجرمی، صاحب‏نظر مسائل اقتصادی و اجتماعی شهرها انجام شده است، نشان می‏دهد: استفاده از مالیات‏ های دریافتی از دارایی‏ های سرمایه‏ای از جمله انواع مالیات بر ملک،‏ یکی از منابع مالی پایدار شهرداری‏ ها محسوب می‏شود.