به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از ایسنا، محسن کریمی رییس پروژه گمانه‌زنی به منظور شناسایی، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان شهرستان فراهان استان مرکزی با اعلام این خبر افزود: پیشینه پژوهشی در مورد این اثر تاریخی تاکنون محدود به متون تاریخی بوده و تا قبل از عملیات میدانیِ حاضر، هیچگونه کاوش و پژوهش میدانی در این یادمان تاریخی صورت نگرفته است.

او گفت: این فصل گمانه‌زنی با هدف شناسایی و تعیین وضعیت کلی اثر و دستیابی به ابعاد پنهان آن از طریق پیگردی بقایای بنای موجود و خواناسازی پلان انجام شد.

کریمی، تعیین کاربری اصلی بنا و در صورت اثبات آتشکده بودن اثر، تکمیل مدارک لازم در زمینه مطالعات گونه‌شناختی آتشکده‌های ساسانی را از دیگر اهداف این برنامه اعلام کرد .

اثر موسوم به آتشکده «فردقان» در آغل منزلی مسکونی

این باستان شناس اظهار کرد: آنچه که تاکنون به اثر موسوم به آتشکده «فردقان» منتسب شده، بقایای یک ستون شبدری‌شکل است که از مصالح آجر و ساروج بنا شده است.

وی با اشاره به اینکه بقایای این اثر تاریخی تاکنون در آغل منزل مسکونی یکی از اهالی فردقان قرار داشته، بیان کرد: ستون یادشده در نما دارای سه وجه یا ترک است که در نتیجه گمانه‌زنی صورت گرفته چهار ترک بودن آن محرز شد. همچنین در پایان این برنامه پژوهشی دستیابی به هدف اول تقریباً ممکن شد و در گمانه‌زنی و پیگردی صورت گرفته بخشی از حدود اربعه یک بنای تاریخی به ویژه دیوارهای شرقی، جنوبی و غربی با یک ستون چهار ترک به دست آمد.

رییس پروژه گمانه‌زنی به منظور شناسایی، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان با اشاره به کاوش  دو درگاه ورودی با دهانه 90 و 180 سانتیمتر در دیوار جنوبی بنا افزود: با انجام این مرحله دستیابی به هدف دوم یعنی تعیین کاربری اصلی بنا در این مرحله امکان پذیر نبوده و نیاز به ادامه عملیات پژوهشی در فصول بعدی دارد.

او اظهار کرد: به طور کلی تعیین حدود اربعه بنا، تعیین کاربری اصلی و قدمت بنا، تعیین عرصه و حریم و تهیه نقشه «کاداستر» به منظور انجام امور تملک و آزاد سازی در دستور کار فصول بعدی عملیات میدانی قرار دارد.

این باستان شناس با بیان اینکه علاوه بر آثار معماری، عمده‌ترین آثار کشف شده در این برنامه پژوهشی داده‌های سفالی است، بیان کرد: داده‌های سفالی حاصل از گمانه‌زنی «فردقان» شامل 100 قطعه سفال است که  از این تعداد 76 قطعه بدون لعاب  و 24 قطعه لعاب دار است.

                            کشف سفال‌های لعابدار و بدون لعاب

رییس پروژه گمانه زنی به منظور شناسایی، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان گفت: عمده سفال‌ها بدون نقش و تزئین بوده و قطعات منقوش آن اغلب دارای خطوط کنده مواج و یا موازی است.

وی با اشاره به اینکه  قطعات لعابدار نیز بیشتر دارای لعاب تک رنگ فیروزه‌ای و سفید، چرخساز و دارای شاموت گیاهی است افزود : با توجه به ویژگی های یاد شده در این گونه سفال‌ها، عمدتاً قرون میانی اسلامی را می‌توان برای آنها پیشنهاد کرد.

احتمال زندانی شدن بوعلی سینا در فردقان

براساس این گزارش، روستای تاریخی فردقان در 100 کیلومتری شمال غرب اراک، مرکز استان مرکزی واقع شده و از توابع دهستان خنجین و بخش خنجین در شهرستان فراهان محسوب می‌شودکه در این روستای تاریخی بقایای معماری منتسب به یک آتشکده باقی مانده است.

بر اساس مطالعات صورت گرفته روی متون تاریخی، از سده سوم هجری به نام فردقان و برخی وقایع تاریخی مرتبط با آن در این متون اشاره شده است.

ابن فقیه همدانی نویسنده مختصرالبلدان و محمدبن حسن قمی در تاریخ قم (سده 3 هجری)، ابن اثیر(سده 6 و 7 هجری) در الکامل فی التاریخ و نیز احمد تتوی(سده 11 هجری) در تاریخ الفی. در این متون به فردقان، آتشکده واقع در آن، تصرف و تخریب آن توسط حاکم قم در سال 288 هجری، انتقال درب مطّلای آتشکده به کعبه در زمان حجاج بن یوسف، شکست علاءالدوله کاکویه از مسعود بن محمود بن سبکتکین و پناه گرفتن او در قلعه فردقان و نیز زندانی شدن بوعلی سینا در قلعه مذکور پرداخته شده‌اند. از بین متون مربوط به جغرافیایی تاریخی نیز یاقوت حموی در المعجم البلدان به فردقان اشاره کرده است.

پروژه گمانه‌زنی به منظور شناسایی، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان شهرستان فراهان با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام گرفت .