به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از فارس، با آغاز سرشماری نفوس و مسکن سراسری کشور از مهرماه سال‌جاری بزرگ‌ترین و در عین حال موثرترین برنامه راهبردی کشور کلید زده شد. کارشناسان و برنامه‌ریزان، آمار را به مانند نقشه راه توسعه یک کشور می‌دانند. تا آنجا که مملکت‌داری و برنامه‌ریزی بدون داشتن اطلاعات و آمار را مانند حرکت با چشمان بسته و در تاریکی می‌دانند.

"سرشماری" نیز بخشی از علم آمار است که مردم کشور ما بیشتر به همین نام با علم آمار آشنایی دارند.

اولین سرشماری شناخته شده جهان به تعریف امروزی به 260 سال قبل در سوئد بر می‌گردد. زمینه آن هم مجادله کشیش‌ها و دانشمندان وقت بر سر افزایش تعداد پسران نسبت به دختران بود. در این مجادله پایان‌ناپذیر، رهبران مذهبی وقت معتقد بودند که مشیت‌الهی بر این امر استوار بوده که تعداد پسران برای صیانت از دین مسیحیت بیش از دختران باشد! اما دانشمندان علم وراثت و جامعه‌شناسی این نظر را با دلایل خاص خود رد می‌کردند تا اینکه به منظور پایان دادن به مناقشات چندین ساله طرح سرشماری صورت گیرد.

هر چند که نتایج حاصل از این سرشماری چندان قابل استناد نبود اما با این حال هر یک از دو طرف مناقشه خود را پیروز میدان نظریه‌پردازی می‌دانستند!

اطلاعات و اسنادی در دست است که قبل از سوئد نیز کشورهایی نظیر مصر و چین و بابل پیشگام در امر سرشماری و شمارش تعداد افراد جامعه خود بوده‌اند.

اولین سرشماری در ایران نیز بر اساس اسناد به جای مانده همانند سایر پیشرفت‌ها و حرکت‌های اصلاحاتی به دوران صدارت امیر کبیر باز می‌گردد.

به ابتکار او طرح شمارش نفوس شهر تهران به منظور دستیابی به نتایج و برنامه‌ریزی‌های خاص آن دوران انجام شد.

هر چند که با توجه به نرخ بالای بی‌سوادی مردم و نبود آموزش و فرهنگ لازم برای این کار، نتایج آن قابل استناد نیست! چرا که به واسطه بدبینی‌ها و سنگ‌اندازی‌های بدخواهان و مخالفان امیرکبیر، مردم در ارائه اطلاعات صحیح همکاری‌های لازم را انجام ندادند تا اینکه اولین قانون سرشماری کشور در سال 1318 در مجلس شورای ملی به تصویب نمایندگان رسید و بدین ترتیب زیربنای آمار سال 1321 در ایران بنیان نهاده شد. هر چند که مخالفت‌ها و بدبینی‌های عمده‌ای با اجرای این طرح در آن زمان وجود داشت.

به واسطه جنگ‌های داخلی و تغییر و تحولات سیاسی وقت این طرح هرگز راه به جایی نبرد. اما سال‌ها بعد بالاخره طرح سرشماری و علم آمار در بطن جامعه ایرانی نهادینه شد.

اولین سرشماری در ایران به مفهوم واقعی به سال 1335 انجام شد. این طرح به طور رسمی و با کمک امریکا و با هدف دریافت کمک‌های مالی از مجامع بین‌المللی و به ویژه آمریکا طرح‌ریزی و به اجرا درآمد.

روشن است که با توجه به فقر فرهنگی مردم آن زمان این طرح تا چه اندازه می‌توانست قابل استناد و برنامه‌ریزی باشد! از یک سو دخالت بیگانگان در اجرای طرح اعتبار آن را در بین مردم مذهبی و گروه‌های سیاسی فعال در آن دوران زیرسئوال می‌برد و از سوی دیگر فضای خفقان حاکم بر جامعه سبب شد تا خانواده‌ها از اعلام اطلاعات صحیح و به هنگام خودداری کنند.

تا آنجا که به عنوان نمونه بسیاری از خانوارها سن دختران خود را زیاد اعلام می‌کردند تا زودتر به خانه بخت بفرستند! ضمن آنکه بسیاری از خانوارها نیز برای جلوگیری از اعزام پسران خود به خدمت نظام وظیفه و سربازی از ارائه اطلاعات صحیح سرباز می‌زدند!

از آن زمان تاکنون سرشماری‌های مختلفی در کشور به مرحله اجرا گذاشته شده  که نتایج برخی از آنها ارزشمند و کاربردی بوده و برخی دیگر از درجه  اعتبار ساقط هستند.

امسال نیز طرح سرشماری جامع نفوس و مسکن به اجرا در می‌آید. هر چند این سرشماری هزینه‌های سنگینی را به بودجه کشور تحمیل می‌کند اما نتایج درخشان این طرح و استفاده از این آمار در برنامه‌ریزی‌های توسعه آینده کشور این هزینه‌های گزاف را توجیه می‌نماید. این طرح ملی که از آن باید به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های حال حاضر ایران به شمار آورد حاصل مطالعه و تحقیق در ده‌ها کشور دنیا و بررسی معایب و محاسن تجربه نیم قرن سرشماری در ایران است.

40 درصد جمعیت آذربایجان‌شرقی در تبریز ساکن هستند

جمعیت استان در سرشماری سال 90 ، 3 میلیون و 724 هزار و 620 نفر اعلام شد که پنج درصد از جمعیت کل کشور را تشکیل می‌داد. نرخ رشد جمعیت استان نیز نسبت به سرشماری سال 85، 6 دهم درصد بوده است.

بر اساس این سرشماری، یک میلیون و 882 هزار و 31 نفر از جمعیت استان مرد و بقیه زن هستند و نسبت جمعیتی استان 102 است.

جمعیت شهری استان در همین سال، در حدود 2 میلیون و 579 هزار و 178 نفر (69.2 درصد) بود که در 59 نقطه شهری زندگی می‌کنند و نسبت به سال 85، 2.8 درصد افزایش داشته است.

جالب ترین بخش این سرشماری، معکوس شدن تعداد جمعیت شهری و روستایی استان است. به گونه‌ای که در فاصله اولین و آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن یعنی از سال 1335 تا 1390 نسبت جمعیت شهری و روستایی استان وارونه شده است.

تبریز، پنجمین شهر پرجمعیت کشور

شهر تبریز بیش از 40 درصد از جمعیت استان را در خود جای داده و برابر نتایج سرشماری سال 90، تبریز یک میلیون و 494 هزار و 998 نفر جمعیت دارد که بعد از تهران، اصفهان، مشهد و کرج پنجمین شهر پرجمعیت کشور محسوب می‌شود.

آذربایجان شرقی، پیرترین استان کشور

یکی دیگر از یافته‌های سرشماری سال 1390، مربوط به جمعیت فعال استان است. بر اساس این سرشماری، این جمعیت در حدود یک میلیون و 251 هزار و 679 نفر معادل 39.6 درصد جمعیت استان بود.  یکی از علل کاهش جمعیت فعال استان نسبت به سال 85 افزایش سالمندی در استان است به طوری که آذربایجان‌شرقی با 7.1 درصد جمعیت سالمند بیشترین درصد جمعیت سالمند را در کشور دارد.

نتیجه:

بدین ترتیب هشتمین سرشماری سراسری نفوس و مسکن کشور از مهرماه سال 1395 کلید خورد. طرحی که چشم همه برنامه‌ریزان، مجریان و دولت مردان به نتایج آن دوخته شده است.

باید این سرشماری را دقیق‌ترین و پرهزینه‌ترین آمارگیری در نوع خود به شمار آورد. به عبارت دیگر این سرشماری به مانند یک بانک اطلاعاتی از وضعیت جامعه ایرانی قابل استفاده و استناد برای همه افراد، گروه‌ها و حتی سازمان‌های بین‌المللی و برای سال‌های متمادی خواهد بود.

از همین روست که همکاری فعالانه مردم با آمارگیران و ارائه اطلاعات صحیح و به هنگام، در ترسیم نقشه آینده و برنامه‌ریزی‌های کلان بسیار موثر بوده و توسعه همه بعدی و رو به جلوی جامعه ما را سبب خواهد شد.