به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از مهر، دیوار گرگان یا مار سرخ، سومین دیوار بلند دنیا پس از دیوار بزرگ چین و آلمان است که حدود 200 کیلومتر طول دارد و 29 تیرماه سال 1378 با شماره 2345 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌ است.

در متون قدیمی و منابع جغرافیایی از این اثر تاریخی متعلق به دوران ساسانیان که از کنار دریای خزر در ناحیه گمیشان آغازشده و تا کوه‌های گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه ‌یافته ‌است، دیوار بزرگ اسکندر، دیوار سرخ، سد انوشیروان و دیوار دفاعی نام‌برده شده است.

این دیوار در طول مسیر خود دارای تأسیسات وابسته نظیر خندق، زنجیره‌ای از قلعه‌ها، کوره‌های آجرپزی، سد، کانال‌های هدایت آب و بیش از 38 قلعه به شکل چهارگوش بوده که به گفته مسئولان و محققان هم‌اکنون تقریباً تمام این دیوار ازمیان‌رفته است و تنها بخش‌های کوچکی از آن‌که در زیرخاک مدفون مانده، باقی است.

به گفته باستان شناسان، دیوار گرگان به لحاظ بهره‌گیری از مصالح بوم آورد و تولید خشت و پخت در کوره‌های آجرپزی حاشیه دیوار، نسبت به سایر دیوارهای ساخته‌شده در سال‌های دور، کم‌نظیر است به‌طوری‌که می‌توان گفت مستحکم‌ترین دیوار دفاعی بوده که به دست معماران ایرانی ساخته‌شده است.

در کنار آنچه توسط دستگاه‌های اجرایی و میراث فرهنگی صورت می‌گیرد اهمیت این اثر تاریخی 200 کیلومتری باید به مردم اطلاع‌رسانی شده و شاهد همراهی مردم در این حوزه باشیم

طی سال های گذشته به دلیل بی توجهی ها خسارت های زیادی به این دیوار وارد شد به گونه ای که اکنون از بخش های عمده آن خبری نیست و قسمت باقی مانده نیز در معرض تخریب قرار دارند. روستاهای مسیر این دیوار از آجرهای بزرگ آن برای ساخت منازل خود استفاده کرده اند و زمین های کشاورزی هم مسیر دیوار را کاملا پوشاندند. عبور ریل راه آهن از روی دیوار هم حاشیه های زیادی همراه داشت. تا این که اقدامات اجرایی برای حفاظت از بزرگترین دیوار آجری آغاز شد و دولت جدید تصمیم گرفت با فراهم کردن شرایط، زمینه ثبت جهانی مار سرخ را ایجاد کند.

ابلاغ الزام رعایت حریم دیوار دفاعی گرگان از سوی استانداری گلستان بهانه‌ای شد تا با رسول حسام، مدیرکل دفتر فنی استانداری گلستان به گفتگو نشستیم و تأکید بر رعایت حریم این اثر تاریخی در اجرای پروژه‌های عمرانی و طرح‌های توسعه شهری و روستایی مهم‌ترین محور این گفتگو بود.

*الزام در رعایت حریم دیوار تاریخی گرگان از طریق استانداری گلستان به دستگاه‌های اجرایی استان ابلاغ‌شده است، راجع به جزییات آن توضیح می‌دهید؟

دیوار تاریخی گرگان سال‌هاست که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و هم‌اکنون در مسیر ثبت جهانی قرارگرفته است. با توجه به اهمیت این اثر تاریخی حفاظت و نگهداری و رعایت حریم آن توسط میراث فرهنگی کشور مورد تأکید قرارگرفته و طی مکاتبه‌ای با استانداری گلستان از سوی سلطانی فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور این موضوع مورد تأکید قرار گرفت.

رونوشت این نامه به کلیه دستگاه‌های اجرایی، شهرداری‌ها و فرمانداری‌هایی که در مسیر این دیوار تاریخی قرار دارند ابلاغ شد.

*پس محور این مکاتبه الزام در رعایت حریم این اثر تاریخی است؟

بله. رعایت حریم دیوار تاریخی در اجرای فعالیت‌های عمرانی و موردتوجه قرار گرفتن حریم این اثر در تصویب طرح‌های توسعه شهری و روستایی در کارگروه‌های مختلف در این نامه مورد تأکید قرارگرفته است هرچند این الزام از ابتدا مدنظر ما بوده است.

*اگر این الزام درگذشته مدنظر بوده چرا راه‌آهن گرگان – اینچه برون از روی این دیوار تاریخی عبور کرده و تاکنون شاهد بی‌توجهی به حریم این اثر تاریخی بوده‌ایم؟

اینکه می‌گویم از ابتدا، یعنی از زمانی که بنده در دفتر فنی استانداری حضور دارم رعایت حریم دیوار تاریخی گرگان از دغدغه‌ها و حساسیت‌ها بوده و تلاش کردیم با ساماندهی و رفع معارضات اجازه ندهیم اتفاقاتی ازاین‌دست تکرار شود.

*شما می‌پذیرید درگذشته شاهد اجرای پروژه‌هایی بدون رعایت حریم این اثر تاریخی بوده‌ایم؟

راجع به گذشته‌های دور اظهارنظر نمی‌کنم هرچند مدعی نیستم که چنین اتفاقاتی درگذشته در استان رخ نداده است اما حفظ و حراست از وضع موجود دیوار تاریخی و جلوگیری از اجرای پروژه‌های عمرانی بدون رعایت حریم این اثر با جدیت در دولت تدبیر و امید دنبال شده و این در حالی است که میراث فرهنگی نیز با ضابطین خود با حساسیت بیشتر بر حفظ وضع موجود دیوار کنترل و نظارت دارند.

اعتقاددارم در کنار آنچه توسط دستگاه‌های اجرایی و میراث فرهنگی صورت می‌گیرد اهمیت این اثر تاریخی 200 کیلومتری باید به مردم اطلاع‌رسانی شده و شاهد همراهی مردم در این حوزه باشیم.

*حفظ و حراست در کنار احیاء این اثر می‌تواند به حضور پررنگ گردشگران داخلی و خارجی در استان منجر شود، به نظر شما تاکنون توانسته‌ایم مردم را در حفاظت از این اثر تاریخی با دستگاه متولی (میراث) همراه کنیم؟

به اعتقاد بنده تاکنون برنامه‌های آموزشی در این حوزه کافی نبوده است اما به سمت رشد اطلاع‌رسانی در این حوزه در حال گام برداشتن هستیم که نقش مطبوعات و رسانه در تهیه اخبار و اطلاع‌رسانی و همچنین گفتگو با اهالی بومی غیر مجری و غیر وابسته به دستگاه‌های اجرایی در حفظ و حراست از این اثر و نقش اثرگذار مردم بسیار مؤثر است.

*شما به نقش نظارتی و حفاظتی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان و مردم اشاره کردید، اما با توجه به‌قرار گرفتن این اثر تاریخی در لیست ثبت آثار جهانی، رعایت حریم دیوار دفاعی از سوی دستگاه‌های اجرایی الزامی است و تعیین حریم، حفظ و احیاء این اثر هم نیازمند اعتبارات لازم است که هم‌اکنون اعتبارات آن چشمگیر نیست، در چنین شرایطی چگونه این مهم مدیریت خواهد شد؟

ثبت جهانی، تعیین حریم، احیاء و حفظ و حراست این اثر تاریخی نیازمند ایجاد ردیف خاص اعتباری است و به قطعاً دیوار تاریخی گرگان یک پروژه استانی نیست و باید اعتبارات ملی به آن اختصاص یابد اما تا دست یافتن به این مهم باید از ظرفیت‌های موجود در استان بهره ببریم. قطعاً برای اجرایی شدن احیاء و بهره‌برداری و همچنین حفاظت و حراست این اثر باید برنامه‌ریزی کرده و بخشی از اعتبارات شهرداری‌های واقع‌شده در مسیر دیوار تاریخی در جهت اجرایی شدن این هدف به کمک میراث بیاید.