کرسی میراث کهن ایرانیان

به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان»، جعفر شهری در کتاب طهران قدیم می نویسد کرسی از میز یا چهارپایه‌ای چوبی به اندازه 1x1 متر و گاهی مستطیلی شکل تشکیل شده‌است که حدود سه وجب بلندی دارد. روی آن را با لحافی بزرگ در اندازه‌های حدودی 4x4 یا 7x7 متر می‌پوشانند تا گرمای حاصل از منقل از زیر میز خارج نشده و به هدر نرود. سپس روی لحاف را با جاجیم، ترمه یا چادر شب سفیدی تزئین کرده و به تناسب بزرگی و کوچکی کرسی، یک مجمعه‌ یا سینی مسی برای قرار دادن چراغ، سماور، ظرف میوه و سایر خوراکی ها روی آن قرار می‌‌دهند. برای نشستن و خوابیدن افراد دور کرسی معمولاً از چند متکا، بالش و پشتی استفاده می‌شود. تشک پای کرسی معمولاً کوتاهتر اما پهن‌تر از تشک معمولی است، به‌طوری‌که با قرار گرفتن در چهار طرف کرسی، لبه‌های آن روی هم نیفتاده و ناهموار و ناراحت نباشد. از نمونه‌های نوین کرسی می‌توان به کرسی نفتی و کرسی برقی اشاره کرد. به‌طور سنتی، برای گرم‌کردن کرسی از بخاری‌های زغالی استفاده می‌کردند، ولی با پیشرفت فناوری، به‌تدریج استفاده از بخاری برقی نیز رایج شد.
در زیر این میز و تشکیلاتی که وصفش رفت، یک منقل قرار می‌‌گیرد که حرارت مطبوع زیر کرسی را تأمین می‌کند. آماده کردن آن به‌طور سنتی روشی مخصوص به خود را داشته‌است: ابتدا ته و درزهای منقلی را با گچ خیس کرده کاملاً می‌پوشاندند. سپس داخل آن را خاکستر الک کرده می‌ریختند و وسط خاکسترها را گود کرده، خاکه زغال ریخته، آتش زغال می‌گذاشتند و باد می‌زدند تا آتش زغال به خاکه زغال‌ها برسد. سپس به آهستگی و ملایمت روی آن‌ را با کفگیر خاکستر داده، خاکسترهای دور منقل را به دور خاکه‌ها و آتش رو برگردانده، فشرده و صاف می‌کردند. سپس منقل را برای از بین رفتن بوی زغال مدتی در فضای آزاد باقی گذاشته و سپس زیر کرسی قرار می‌دادند. هر چند ساعت یکبار یک لایه از خاکستر روی آن را پس زده، آتشش را تند می‌کردند. این روش آتش کردن مخصوص اولین منقلی بود که زیر کرسی قرار داده می‌شد. از اینجا به بعد، هربار منقل را "خاکه رو خاکه" می‌کردند. به این ترتیب که آتش باقیماندهٔ ته منقل را با خاک‌انداز برداشته، خاکه تازه در منقل ریخته، آتش را مجدداً رویش می‌ریختند و خاکستر می‌دادند.
یک روش دیگر برای تهیهٔ آتش گلوله‌ای بود که از خاکه زغال تهیه می‌شد. به این ترتیب که در تابستان خاکه زغال‌ها را در طشت آبی می‌ریختند، شنهای آن که ته‌نشین می‌شد، زغال‌های روی آب مانده را جمع می‌کردند و با دست به شکل گلوله‌هایی سفت و فشرده مانند کوفته برنجی درآورده و در آفتاب خشک می‌کردند. سپس در زمستان دو سه تا از این گلوله‌ها را در اولین آتش در ته منقل گذاشته، رویش را خاکه و آتش می‌دادند و باقی مراحل به شکل مذکور اجرا می‌شد.

فواید کرسی
کرسی در طب سنتی جایگاه ویژه ای دارد و برای درمان بیاری از دردهای مزمن توصیه می شود. کرسی بدن ما را از پایین داغ نگه می دارد، یعنی همان جایی که خون های سرد (بلغم و سودا) میل به ماندن در آنجا را دارند. این خون ها آنجا تجمع می کنند، گاهی آنقدر رسوب می کنند که بیماری هایی مانند زخم های دیابت و… را پدید می آورند. کرسی باعث می شود این خون های سرد در جریان بدن فعال شده و به جاهای دیگر رفته و اصطلاحاً رسوب نکنند.
کرسی علاوه بر صرفه جویی بسیار زیاد در مصرف گاز، باعث حفظ سلامتی بدن شده و فواید بی شماری را به همراه دارد.
رفع کم خونی: پاها در زیر کرسی آرام آرام گرم می شود. در این حالت مغر استخوان که کارش خونسازی است شروع به فعالیت کرده و عملیات خون سازی را تقویت می کند.
پاکسازی بدن: زیر کرسی آرام آرام عروق گشادتر می‌شوند. خون گرم می‌شود. وقتی بدن در حالت افقی است خون راحت تر گردش می‌کند. دریچه قلب راحت تر باز و بسته شده. خونرسانی در بدن بهتر صورت می گیرد و مواد زائد از سلول‌ها و بافت‌ها خارج می‌ شود.
تقویت حافظه: هنگامی که خونرسانی سریعتر می شود خونرسانی به مغز هم سریعتر صورت می‌گیرد و سلول‌های مغزی گرم‌تر و فعالیت‌های مغزی بیشتر شده و موجب تقویت حافظه می شود.
درمان آرتروز رماتیسم، درد زانو و درد کمر و دیسک با کرسی: وقتی در سرما لباس گرم می‌پوشیم بیرون بدن گرم می‌شود. از درون گرم نمی‌شویم. اما زیر کرسی، بدن از داخل گرم می‌شود. مخصوصا پا ها که گرم می‌شود برای آرتروز رماتیسم، درد زانو و درد کمر و دیسک فوق العاده عالی اثر می‌ گذارد.

دفع اخلاط اضافه و کاهش قند خون: این گرمی ملایم و تدریجی سودا و بلغم زائد رو از بین می‌برد حتی تاثیرات مثبتی روی لوزالمعده می‌گذارد که برای کاهش قند خون خوب است و در درمان دیابت کمک کننده است.
خواب آرام و راحت با کرسی: کرسی ترشح غدد بدن را تنظیم می‌کند. مخصوصا خانم‌هایی که بیماری‌های دوره ای دردناک و سخت دارند برایشان عالی است. کرسی یک نوع تنظیم کننده هورمونی بدن است.
لحاف کرسی: خود لحاف کرسی هم از جنس نخی و پشمی بوده که الکتریسیته ساکن بدن را دفع می‌کند ضد سوداست و آرامش بخش است.
کرسی، طراحی شده بر مبنای تدابیر تندرستی، بهتر است محیط بیرون کرسی خنک تر باشد و خیلی گرم نباشد. همانگونه که در زمستان ریشه درخت زیر زمین جای گرمی دارد و بالای آن در معرض سرما قرار دارد.
از تدابیر تندرستی آدمیان از نگاه پزشکی پارسی، یکی هم توصیه به این است که بدن باید تحت‌تأثیر گرمای تابستان و سرمای زمستان قرار گیرد؛ چیزی که امروزه اصلا رعایت نمی‌شود و چنان در منزل و محل کار از تهویه مطبوع بهره می‌بریم که معمولا لباس کارمان می‌تواند یکی باشد و در همه فصول، با یک لباس نازک خانگی در خانه به سر می‌بریم!
در طراحی کرسی‌ها، همیشه هوای اتاق کرسی، سرد و بدون یک وسیله گرمایشی است؛ یعنی سر و بخشی از تنه در معرض سرما هستند و نیمه پایینی بدن و به‌ویژه پاها، گرم می‌شوند؛ یک طراحی هوشمندانه و البته که افراد، سر خود را در خواب، با کلاهی نازک یا روسری نازک نخی می‌پوشانند

جایگاه کرسی در فرهنگ ایرانی
در فرهنگ و سنت ایرانی کرسی چیزی بسیار فراتر از یک دستگاه گرم‌کننده است و به عنوان یکی از لوازم فرهنگ سنتی جایگاهی خاطره‌انگیز و نوستالژیک دارد، به این سبب که حرارت دلچسب، بی‌نظیر و تنبلی آورش اعضاء خانواده را گرد هم می‌آورد که آن‌ها با خوردن خوراکیهای زمستانی و شنیدن حکایات پدر بزرگ و مادربزرگ زمستان را سپری می‌کردند. در جشن‌های سنتی ایرانیان همچون شب یلدا و نوروز کرسی نقشی برجسته در جمع‌ کردن اعضای خانواده به دور یکدیگر داشته‌است. جای نشستن افراد در کنار کرسی به نقششان در خانواده مرتبط است. معمولاً جایگاه بزرگسال‌ترین فرد خانواده آن پله‌ای از کرسی است که دورترین فاصله را از درِ اتاق دارد، و جایگاه خردسالان جایی است که نزدیکتر به درِ اتاق است.

خطرات کرسی
مهمترین خطر کرسی، خفگی بر اثر گاز مونوکسید کربن حاصل از زغال نیم‌سوز است که در اصطلاح عامیانه آن را دودی‌شدن می‌گویند. سوختگی پا نیز از خطرات دیگرِ کرسی است.