انرژی برق روشنگر مسیر توسعه

به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان»، برق، روشنایی و امکان کار و ایجاد ارزش افزوده را به به شب داد و امروزه زندگی بدون برق قابل تصور نیست. در جهان مدرن کنونی شهرهای بزرگ هرگز نمی خوابند و درتاریکی شب و در نور لامپ های مختلف زندگی و کار و تلاش ادامه دارد.
تکنولوژی های نوین جوامع بشری تماما متکی به برق هستند و با نبود برق قطعا بشر نسل امروز توانایی غلبه بر مشکلات زندگی را ندارد و از پا در خواهد آمد.
برق شروع شکوهمندانه ای داشت و با آمدنش ضمن کش مکش هایی که بین دانشمندان بزرگ مثل ادیسون و تسلا ایجاد کرد انقلاب صنعتی اروپا را که بر پایه علم مکانیک رشد کرده بود به حاشیه راند و کنترل تمام امور را در دست گرفت. امروز اصل اصلی کار در 99 درصد کارخانجات صنعتی برق است و تولید برق مطمئن و بدون نوسان از شاخصه های پیشرفت کشور ها در دنیا مدرن شناخته می شود.
با تمام مزایا، نیروی برق یک ایراد اساسی دارد و آن هم عدم توانایی بشر در ذخیره سازی آن در مقیاس بالا است؛ یعنی برق در لحضه تولید باید مصرف شود. البته شرکت های بزرگی مانند تسلا رویای ساخت پاوربانک های غول آسا را برای ذخیره برق و استفاده از آن را در سر دارند و در مقیاس های نیمه صنعتی موفق به تولید آن شده اند اما تا فراگیر شدن این تکنولوژی راه طولانی در پیش است  و سرمایه گذاری فراوانی را می طلبد.
این عیب بزرگ، صنعت برق را دچار مشکل عدم توازن بار مصرفی و تولیدی در ساعات مختلف شبانه روز و روزهای مختلف در فصل های مختلف کرده است.
شبکه برق شامل تولید کننده های مختلف مانند نیروگاه های حراتی، نیروگاه های گازی، نیروگاه های برق آبی، نیروگاه های اتمی، نیروگاه های تجدیدپذیر و...، شبکه های انتقال که شامل خط های انتقال، پست های برق، شرکت های توزیع شهری و... و همچنین مصرف کننده ها که شامل کارخانجات صنعتی، مصارف خانگی و تجاری و حوزه کشاورزی می شود.
مجموع برق تولیدی هر شبکه برق توان اسمی نام دارد که مقدار مشخصی است و با میزان آب پشت صد ها در هر سال و دوره های تعمیرات نیروگاه های کم زیاد می شود. معمولا تعمیرات نیروگاه ها را در زمستان برنامه ریزی می کنند تا در تابستان که نیاز مصرف برق افزایش پیدا می کند، نیروگاه ها در مدارتولید باشند.
در ادبیات اقتصاد کلان هرچه مصرف برق صنعتی بیشتر باشد آن کشور پیشرفته تر است و مصرف برق منجر به تولید ارزش افزوده خواهد شد و معمولا در کشور های در حال توسعه سالانه 10 الی 15 درصد این مصرف صنعتی افزایش می یابد.
مصرف برق کشاورزی هم مربوط به پمپ های برقی چاه ها است و با مدیریت مناسب می توان کار کرد آنها را به ساعات غیر پیک انتقال داد تا بار شبکه در زمان پیک بار کمتر شود.
مشکل صنعت برق ما مصرف بخش شهری است. در گذشته پیک مصرف برق از غروب آفتاب تا 4 ساعت پس از آن بود که با تاریک شدن هوا مردم از لامپ ها برای روشنایی خانه ها و مغازه ها استفاده می کردند و با گذشت چند ساعت و با تعطیل شدن  بازار ها و استراحت مردم در خانه ها از میزان مصرف برق کاسته می شد. اما امروز با گسترش سیستم های سرمایشی در تابستان ها پیک دیگری در ظهر ها به وجود آمده است و در ساعات گرم ظهر با استفاده گسترده از سیستم های خنک کننده مصرف برق به شدت افزایش پیدا می کند.
سیستم های خنک کننده مصرف انرژی بالایی دارند طبق آمارها 12 میلیون کولر آبی و 5 / 3 میلیون کولر گازی در کشور وجود دارد و این وسیله پرمصرف با تقاضای روزافزون مواجه است. توان هر کولر آبی 500 وات و هر کولر گازی 2000 وات است، بنابراین مصرف کولرهای گازی بیش از کولرهای آبی است و این مسئله مشکل بزرگی را برای وزارت نیرو ایران به وجود آورده است چرا که استفاده از این وسایل روز به روز افزایش پیدا می کند و در کنار عادت های اشتباه مصرف برق ما ایرانیان که همواره اصرار در روشن و خنک بودن همه اتاق ها داریم مصرف انرژی زیادی را به هدر می دهد.
هم اکنون بیش از 18 میلیون خانوار شهری و روستایی در کشور زندگی می کنند. با پیشرفتی که در تولید و عرضه محصولات برقی رخ داده به دنبال آن تحول فرهنگی نیز در خانواده ها ایجاد شده به طوری که در بسیاری از منازل ایرانی بویژه خانوارهای شهری بیش از 20 نوع وسیله برقی وجود دارد.
وسایلی مانند تلویزیون، یخچال، فریزر، ماشین لباسشویی، چرخ گوشت، اتو، رادیو ضبط، کامپیوتر، ویدئو، مایکروویو، سرخ کن، ماشین ظرفشویی، مخلوط کن، کولرهای آبی و گازی، بخاری برقی، آبمیوه گیری، سشوار، پلوپز و ... با وجود این تنوع و تعداد وسایل در خانواده ها قطعا استفاده بهینه از انرژی را ضروری تر می سازد. 30 درصد مصرف برق خانوار صرف روشنایی می شود، 9 / 25 درصد کولر آبی و گازی، 9 / 27 درصد یخچال و فریزر، 8 / 9 درصد وسایل صوتی و تصویری، 4 / 1 درصد ماشین لباسشویی و 5 درصد هم سایر لوازم.
برای صرفه جوی در مصرف برق راه های زیادی است که ضمن پس انداز مالی، می توان نیاز به سوخت های فسیلی مثل نفت، زغال سنگ و گازهای طبیعی را پایین می آورد. سوختن کمتر سوخت های فسیلی به معنی دفع دی اکسید کربن کمتر است که جزء مهمترین علل گرم شدن کره زمین است.
برای صرفه جویی در مصرف برق توصیه هایی وجود دارد:
1. درجه یخچال و فریزر باید متعادل باشد چرا که درحدود 20 درصد مصرف برق خانگی را این وسایل مصرف می کنند.  در ایده ال ترین حالت درجه حرارت یخچال نزدیک به 3 درجه و فریزر نزدیک به 16- درجه باشد. باید دقت داشت در وسایل جدید دکمه  بهینه ساز انرژی وجود دارد که روشن بودن آن کمک به مصرف کمتر انرژی می کند. همچنین، واشر دور درب های یخچال و فریزر به تناوب باید چک شود تا تمیز و سالم باشد و در صورت وجود مشکل باید تعوض شود.
2.  ماشین لباسشویی ، باید طوری تنظیم شود که آب سرد را گرم کند نه داغ. همچنین نباید از این  وسیله پر مصرف در ساعات پیک استفاده شود. در دستگاه های جدید قابلیت برنامه ریزی دارند و می توان آنها را برای روشن شدن زمان کم باری مثلا در نیمه شب که استفاده از برق به حداقل می رسد تنظیم نمود.
3.  استفاده از ماشین ظرفشویی تنها با ظرفیت کامل توصیه می شود و استفاده از قابلیت بهینه ساز انرژی مصرف برق را کاهش می دهد. برنامه ریزی برای روشن شدن دستگاه در نیمه شب بسیار موثر است.
4. در صورت استفاده از آبگرمکن های برقی ترموستات باید روی 50 درجه سانتیگراد تنظیم شود که معمولا کافی است اما اینطور در بین مردم مصطلح شده است که 60 درجه مناسب است. این 10 درجه کاهش درجه حرارت تا 270 کیلوگرم دی اکسید کربن کمتری در سال تولید می کند.
5. توصیه می شود در خرید دستگاه ها و وسایل جدید سعی شود مدل هایی انتخاب شود که بهینه ترین مصرف انرژی را داشته باشند. همچنین سعی شود دستگاه های انتخابی برچسب انرژی داشته باشند تا میزان مصرف انرژی آنها مشخص باشد. اندازه دستگاه باید متناسب با نیاز انتخاب شود. ماشین لباسشویی هایی که درب آن از جلو باز می شود 60 تا 70 بار مصرف آب گرم کمتری دارند.
6. استفاده از ترموستات در وسایل سرمایشی که قابلیت تنظیم دما را در محدوه مشخص 25 درجه داشته باشد می تواند در کاهش مصرف انرژی کمک موثری باشد. نکته دیگر در این خصوص خاموش کرده وسایل سرمایشی در زمانی که کسی در محل حضور ندارد است. برخی از مدل های کنترل کنندها قابلیت تنظیم ساعت را دارند و مصرف کننده به راحتی می تواند با تنظیم آن، راحتی و آسایش را در کنار مصرف کمتر انرژی داشته باشد.
7. فیلترهای هوای دستگاه های تهویه باید طبق دستور تمیز و تعویض شود. وقتی دستگاه تهویه هوا مجبور باشد برای رد کردن هوا از فیلترهای کثیف بیشتر کار کند، انرژی هدر خواهد رفت. تمیز کردن یک فیلتر دستگاه تهویه تا 5 درصد از مصرف انرژی می کاهد.
8. استفاده از لامپ های فلورسنت فشرده (لامپ های کم مصرف) و ال ای دی ها با اینکه قیمت اولیه بیشتری دارند اما با مصرف درصد کمتری انرژی نسبت به یک لامپ رشته ای معمولی در دراز مدت به صرفه تر هستند همچنین 8 تا 12 مرتبه بیشتر عمر می کند. این لامپ ها همان میزان نور را تولید می کنند ولی فقط 10 درصد انرژی مصرفی یک لامپ عادی برای تولید نور استفاده می کند.
9.  با  پوشاندن درزها و شکاف های اطراف درها و پنجره ها می توان از اتلاف انرژی جلوگیری کرد. اینکار هزینه زیادی در بر ندارد اما باعث می شود تا انرژی کمتری برای خنک نگه داشتن منزل مصرف شود.
10.  عایق دیوارها و سقف خانه ها می تواند در مصرف انرژی کمک شایانی کند بحث عایق کاری در جوامع توسعه یافته از جایگاه ویژه ای برخوردار است به عنوان مثال برای طراحی و ساخت سازه های شهری حتما باید مقدار هدر رفت انرژی مشخص باشد چرا که هزینه زیادی در آن کشور ها برای انرژی می شود و آنها با تمام وجود از آن محافظت می کنند.
11.  پنجره های مدرن و دو جداره نیز از هدر رفت انرژی جلوگیری می کند.
12. رنگ آمیزی اتاق ها نیز در میزان مصرف برق موثر است. رنگ روشن دیوار ها موجب روشن تر شدن محیط می شود و از روشن کردن لامپ های اضافی جلوگیری می کند.
یکی از دلایل موثر در بالاتر بودن مصرف برق ایران از متوسط جهانی، قیمت پایین آن است یعنی اختصاص یارانه به انرژی برق باعث می شود قیمت فروش برق به مشتریان اعم از خانگی و صنعتی کمتر از قیمت تمام شده آن باشد و این مسئله وزارت نیرو را همواره نیازمند حمایت های دولتی می کند و موجب می شود بودجه های بهسازی و نگهداری تاسیسات برقی به موقع و به میزان کافی تامین نشود. عدم بهسازی تاسیسات و استفاده از تجهیزات قدیمی و با اتلاف بالا موجب هدر رفت بیش از پیش برق در شبکه می شود به طوری که میزان اتلاف برق در ایران بین 10 الی 13 درصد در بهترین حالت است. وقتی کل تولیدات برق از 60 هزار مگاوات تجاوز نمی کند، میزان اتلاف 10 درصدی برابر 6 هزار مگاوات می شود که 6 برابر ظرفیت نیروگاه اتمی بوشهر می شود.