نگاهی به تنها شهری از ایران که جهانی شد

به گزارش پایگاه خبری«عصرساختمان» به نقل از مهر، شهر یزد بافت تاریخی منحصر به فردی دارد که هنوز نمونه آن در هیچ جای ایران نیست. هم به لحاظ وسعت و هم به لحاظ حفظ تمام اصول یک بافت تاریخی شهری. این شهر با 700 هکتار حریم یزد و 200 هکتار منطقه پیشنهاد شده و سه هزار بادگیر  به ثبت جهانی رسید.

کمیته میراث جهانی یونسکو در چهل و یکمین اجلاس خود در کراکوف لهستان روز یکشنبه 9 جولای 2017، برگزار شد و ایران امسال فقط یک اثر یعنی بافت تاریخی و قدیمی شهر یزد را برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو معرفی کرده بود که با نظر مثبت کارشناسان کمیته میراث به‌دلیل وسعت، یکپارچگی و حفظ اصالت تاریخی‌، استفاده از مصالح بومی و مصرف کمترین انرژی در تولید بناهای خشتی و هماهنگی کامل با اقلیم سخت و خشن کویری در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. با ثبت شهر یزد در فهرست میراث جهانی، تعداد آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به 22 اثر ارتقا یافت.

محمد حسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور در جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو پس از اعلام ثبت جهانی شهر یزد گفته بود: شهر تاریخی یزد و شرایط کم نظیر آن، حاصل تلاش خستگی‌ناپذیر مردم سخت‌کوش کویر در طول تاریخ است.

آن‌ها برای فائق آمدن بر شرایط سخت طبیعی و آب و هوای خشک کویری آن شهر دست به ابتکارات بسیاری زدند که حاصل این ابتکارات و خلاقیت‌ها، ایجاد شاهکارهای معماری و سازه‌های باشکوه در این شهر تاریخی است. در میان این خلاقیت‌ها و ابتکارات می‌توان به ساخت قنات‌ها، بادگیرها، گودال باغچه‌ها، ساباط‌ها، گذرها، آب‌انبارها و بسیاری دیگر از عناصر معماری سنتی ایرانی اشاره کرد.

مردم یزد آب را از دل کویر مرکزی ایران بیرون کشیدند و آن را با خاک مخلوط کردند و با استفاده خلاقانه از آن، توانستند سازه‌های خشتی و گلی بی‌نظیری را بسازند و آن را به شکل بسیار زیبایی با کاشی‌های فیروزه‌ای در زمینه‌ی کاهگلی تزئین کنند. این معماری و نماسازی بی‌نظیر را می‌توان در ساخت مدارس، حمام‌ها، گنبدها، مناره‌ها، مساجد و دیگر سازه‌های شهر تاریخی یزد مشاهده کرد.

هرچند یزد به عنوان یکی از کانون‌ها و قطب‌های هنر شناخته می‌شود،‌ اما در عین حال ساکنین یزد در هنر زیستن مهارت بسیاری داشته و از طریق تعامل با محیط کویری توانسته‌اند به مهارت‌های بالایی دست پیدا کنند. همچنین ساکنین این شهر همواره به پیروان ادیان الهی احترام گذاشته و با تحمل، صبر و بردباری که خصیصه مردمان کویر است، با آنها در همزیستی و تعامل بوده‌اند.  

در کتاب‌های راهنمای گردشگری Lonely planet که اغلب گردشگران خارجی از آن استفاده می‌کنند، در وصف شهر یزد این‌طور آمده است: شهر یزد با ویژگی‌های منحصربفرد گردشگری، بادگیرها و خانه‌های قدیمی خشتی بدون‌تردید یکی از مقاصد خارق‌العاده و جالب در سفر به ایران است. این شهر با جدا کردن بخش شمالی دشت کویر و بخش جنوبی دشت لوت توانسته قدیمی‌ترین جاذبه‌های مدنی را در خود جای دهد. اینجا خاستگاه بزرگ‌ترین جامعه زرتشتیان در ایران است.

ترکیب یک شهر بیابانی کهن و یک میراث حاصل از همنشینی ادیان مختلف، جو بسیار متفاوت و البته آرامی را به یزد بخشیده است. گسترش خیابان‌های درختی نیز بر انسجام آن آسیب نزده بلکه به نوعی در بافت موجود حل شده است. این شهر همیشه به عنوان یک مرکز بزرگ نساجی شناخته شده چرا که ابریشم‌ و سایر منسوجات آن حتی پیش از سفر مارکوپولو (در اواخر قرن 13 میلادی) به جاده ابریشم نیز در دنیا شناخته شده بود. در عین حال یزد بواسطه بادگیرهایش هم شهرت دارد. بادگیرها عمارت‌هایی مرتفع هستند که برای به دام انداختن، سیرکولاسیون «به معنای الگوی رفت و آمد در یک محوطه یا ساختمان یا فضایی در ساختمان که دسترسی به بخش های مختلف را ایجاد می کند » و خنک کردن هوا در این منطقه کویری بنا شده‌اند.